Literair vertalers in Nederland en Vlaanderen bevinden zich in een steeds kwetsbaardere positie op de arbeidsmarkt. Factoren zoals de dominantie van het Engels, de stijgende verkoop van anderstalige titels en de opkomst van artificial intelligence (AI) hebben een significante impact op hun toch al precaire situatie. Dit blijkt uit een kwalitatief onderzoek uitgevoerd door de Boekmanstichting in opdracht van het Expertisecentrum Literair Vertalen (ELV).
Het onderzoek richtte zich op de ervaringen van literair vertalers met betrekking tot de financiële onzekerheid rondom het werk zelf en de snelle ontwikkelingen binnen het veld. Er werd speciale aandacht besteed aan de invloed van AI, veranderingen in de uitgeefwereld en opleidingsstructuren op de praktijk. De onderzoekers spraken met vertalers, docenten en uitgevers, die ieder vanuit hun eigen rol een groot belang hechten aan kwalitatief hoogwaardige literatuur.
AI en literaire vertalingen
Hoewel de technologie zich razendsnel ontwikkelt en de kwaliteit van automatische vertalingen in de afgelopen jaren aanzienlijk is verbeterd, zijn alle betrokken partijen het erover eens dat AI momenteel (nog) niet geschikt is voor het vertalen van literaire teksten. De complexiteit en het creatieve proces die gepaard gaan met literaire vertalingen vereisen de nuance en interpretatie van een menselijke vertaler.
Het onderzoek benadrukt het belang van gezamenlijke afspraken over de rol van AI in het vertaalproces. Met het gedeelde uitgangspunt van kwalitatief hoogwaardige titels kunnen vertalers, uitgevers en opleiders samenwerken aan een werkverband waarin de positie van vertalers wordt versterkt en de kwaliteit van literaire vertalingen gewaarborgd blijft.
Financiële onzekerheid
Een terugkerend thema in de focusgroepgesprekken is de financiële kant van het vertaalvak. Vertalers uiten zorgen over de lage inkomsten in verhouding tot de geïnvesteerde tijd en de onzekerheid die gepaard gaat met het bestaan als zelfstandige. Een respondent verwoordde het als volgt: “Je hebt nooit zekerheid.”
Publicaties
De resultaten van het onderzoek zijn gepubliceerd in twee artikelen:
- Artikel 1: “De vertaalpraktijk” door Stefanie Liebreks
- Artikel 2: “Het werkveld van literair vertalers” door Felicia van Andel
Beide artikelen zijn sinds deze week te downloaden via de website van de Boekmanstichting.
Naar aanleiding van het onderzoek en het winternummer Boekman 141 Europa en Cultuur organiseert Vlaams Nederlands Cultuurhuis deBuren op donderdag 13 februari een tweedelige gespreksavond in Brussel. Schrijvers, wetenschappers en vertalers wisselen van gedachten over de toekomst van de (vertaalde) literatuur in Europese context. Een gesprek met literair vertalers Lies Lavrijsen and Rokus Hofstede.
Over het Expertisecentrum Literair Vertalen
Het ELV zet zich in voor de professionalisering van literair vertalers en het bevorderen van de kwaliteit van literaire vertalingen in Nederland en Vlaanderen. Meer informatie is te vinden op
English (UK) 
Nederlands 
Français 
