Muziekgebouw grote verliezer bij glorieuze start van #Zomergasten 2023 onder Theo Maassen.

De camper is gezonken. Het op een voorstelling van Theatergroep Vis à Vis geïnspireerde studiodecor van de legendarische zomerserie Zomergasten had zijn langste tijd gehad. Kwam waarschijnlijk ook door de nieuwe presentator. Theo Maassen is heel groot en slungelig, en wappert graag met zijn benen, dus zou hij het nooit zonder nat pak hebben volgehouden om 6 zomerzondagavonden op het krappe camperdakje te zitten.

In plaats daarvan koos de VPRO voor een bestaande locatie: de grote zaal van het Muziekgebouw (aan ’t IJ) in Amsterdam. Die zaal kan worden omgetoverd in een vlakkevloerruimte en de markante wanden, bedekt met akoestisch nuttig lattenwerk, bieden mogelijkheden tot sferische belichting.

Twitter eensgezind

Hoewel ik nog maar zelden actief ben op Twitter, zeker sinds Elon Musk er een speeltuin voor conflictzoekers van heeft gemaakt, maak ik voor Zomergasten graag een uitzondering. Dat komt doordat het in de beginjaren van Twitter het eerste programma was waar de functie van het sociale netwerk als zogenaamd tweede scherm goed tot zijn recht kwam.

Dit keer was Twitter opvallend eensgezind: Theo Maassen maakte een prachtig debuut in het hoogvoorhoofdige praatprogramma, juist ook door een onderwerp en gast te kiezen die als nachtmerrie voor kijkcijferjagers kunnen worden beschouwd: kosmologie, ofwel de leer van het allergrootste, en hoe die verstrengeld is met het allerkleinste. Thomas Hertog is een begenadigd verteller, Maassen een nieuwsgierige jongen die zijn gast alle ruimte geeft en geen oortje met een eindredacteur in wil, om het toeval te laten regeren.

Zo volgde een fascinerende avond over het begin van alles, en over de onmetelijke eenzaamheid van ons in het heelal. Over Hannah Ahrendt. En dat er ooit geen tijd was. Ofwel, dat dat ‘ooit’ dus nooit heeft bestaan, want er was geen tijd. Net zoals het ‘ooit’ niet bestaat dat het moment markeert waarop de tijd ophoudt te bestaan.

Moiré-effect

Enfin: enkele honderdduizenden mensen hebben deze vroege koninginnenrit in het bergklassement van Zomergasten tot het einde uitgezeten, even gefascineerd door het onderwerp als door de chemie tussen de twee mannen die het tot een spannend kijkspel maakte.

Dat kijken was volgens vrijwel iedereen echter een beetje lastig door het decor, en daar is veel voor te zeggen. Wat de grote zaal van het Muziekgebouw immers zo prachtig onwerelds maakt tijdens concerten, werkt averechts op televisie. Het is nog net niet het welbekende ‘moiré-effect‘, maar het komt er dicht bij in de buurt: streepjes die als vanzelf beginnen te oscilleren, en daardoor de aandacht afleiden, en zelfs pijn doen aan de ogen. Ook de reden waarom niemand met een streepjesblouse op tv mag komen.

Hopeloos verontrustend

Voorgaande achtergronden bij Zomergasten hadden altijd al iets afleidends, maar meestal nam dat de vorm aan van vloeistofdia’s: tv-beelden opgeblazen en vervormd tot abstracte warmte. Nu was het vaak groen en grijs: prachtige kleurstelling, zeker als je er live in de zaal bij bent, maar hopeloos verontrustend wanneer je het op tv ziet.

De enige troost is wellicht dat het een prachtige beeldrijm opleverde met het hoogtepunt van Interstellar, de film van Christopher Nolan die een mooi onderwerp was in dit interview. Volgende week is de cinematograaf van die film te gast in Zomergasten, dus mogelijk is de keuze voor de locatie, en de belichting ervan, bewust geweest.

Grote verliezer

Toch vraag ik me af hoe goed de vormgevers van de VPRO zich echt hebben afgevraagd wat het verschil is tussen een live-belichting en het effect op een televisie-avond van drie uur.

Voor nu is het Muziekgebouw de grote verliezer, ook al omdat vrijwel niemand van de 500.000 kijkers het leek te herkennen. De afdeling marketing heeft er een klusje bij.