Klagen Raad voor Cultuur werkt averechts bij Halbe Zijlstra

Staatssecretaris Halbe Zijlstra houdt niet van zeuren. Kom bij hem niet aan met emailbombardementen, twitteracties, boze brieven en scheldpartijen. Hij is er niet alleen ongevoelig voor, het werkt bij hem zelfs averechts. Dat liet hij tenminste in september 2010 weten aan mensen die via twitter bezwaar maakten tegen het door hem verkondigde VVD-standpunt over de zorg. De verandermanager met ministeriële ambities dreigde daarmee mensen die klaagden harder aan te pakken dan mensen die netjes hun mond hielden.

Halbe Zijlstra was op dat moment waarschijnlijk al in gesprek met Mark Rutte over een post in diens nieuwe kabinet. En Mark Rutte had mensen als Halbe nodig. Immers: een kabinet dat moet bezuinigen heeft behoefte aan mensen met een dikke huid. Mannen en vrouwen die het zware verhaal hier en daar met enig gevoel kunnen brengen (zoals in de zorg en bij defensie), maar die vooral elkaar niet de tent uit gaan vechten in het wekelijkse kabinetsberaad. Daar is eenheid nodig, zeker met de adem van Geert Wilders in de nek.

Cultuur was voor Rutte een geval apart: daar had hij een keiharde voor nodig. In politiek Den Haag is de kunstsector immers berucht. Veel politici zitten in het bestuur van schouwburgen, musea of muziekgezelschappen en iedere keer opnieuw slagen die vermaledijde kunstenaars er dankzij die lobby in om het subsidiestelsel overeind te houden. Zo klinkt het in ieder geval in de politieke generatie waar Rutte deel van uitmaakt. De strijd om de cultuursubsidies is dan ook veel meer een fundamentele interne machtsstrijd binnen de VVD dan de buitenwereld te weten komt. De Bolkesteins (OUD), Nicolaï’s (DSM) en Dijkstals (RIP) van deze wereld hebben en hadden macht en die macht moet nu definitief gebroken worden.

Immers: volksstemtrekker PVV stelt er een genoegen in om juist de Nederlandse cultuursector te straffen voor de ‘slappe multiculturele tolerantie’ van de naoorlogse jaren. Dus is de eis van de gedoogpartner: afschaffen of minstens halveren en niet luisteren naar de kreten van de getroffenen. Enter Halbe Zijlstra, de man die bijna schaterend van het lachen zijn opdracht verdedigde bij Pauw en Witteman, en die nog steeds zijn lachen niet kan inhouden als er weer eens door een kunstenaar gepiept, gestemd of geschreeuwd wordt. Hij groeit ervan.

Halbe is er ook trots op nog minder van cultuur te weten dan zijn electoraat. Het gaat hem slechts om het uitvoeren van zijn opdracht. Hoe zwaarder, hoe beter. Dat hij daarmee aan het ideale profiel voldoet voor een onderofficier, maar nooit aan de top zal geraken, zal pas na de volgende verkiezingen bij deze ambitieuze Fries gaan dagen.

Aan Els Swaab, voorzitter van de Raad voor Cultuur, de taak om deze man van gedachten te laten veranderen. Terwijl Zijlstra nog nahikkend van de lach in zijn stoel hing vanwege het bezoek van de Tafel van Zes (een zelfbenoemd clubje vertegenwoordigers van de cultuursector dat bij hem om het leven kwam smeken), was daar op vrijdag 29 april het luid tandenknarsende advies van de Raad voor Cultuur, waarom hij in december had gevraagd. Met niet verholen woede laat de Raad hem daarin alle hoeken van de kamer zien, op een manier die een gewoon politicus zou doen huiveren: in bijna ieder hoofdstuk staat wel een reprimande over het gebrek aan historische of actuele kennis van de staatssecretaris, maar de leden van de raad lijken bij voorbaat al de moed te hebben opgegeven. Want zij weten dat Zijlstra geen gewoon politicus is.

In het advies laat de raad zien wat de bezuiniging van bijna 1/3 op het budget van de gesubsidieerde kunstsector zal gaan betekenen, en heel deemoedig vraagt de raad vervolgens aan de staatssecretaris om het lijden te verzachten door de patiënt twee jaar respijt te geven.

Het leed dat de huidige plannen aanrichten wordt er niet minder om, overigens. Dat weet de Raad, dat weet Halbe. De afweging zal voor hem puur financieel zijn: wat kost een versnelde ingreep extra aan bijstandsuitkeringen, juridische procedures en schuldsaneringen? Als blijkt dat een jaartje uitstel iets extra’s oplevert, zal er een jaartje uitstel komen. Maar dus niet uit aardigheid.

Een werkelijk brevet van onvermogen levert de Raad voor Cultuur af door in het advies wederom te smeken om het intrekken van de btw-verhoging op de kunsten. Immers: dat halve jaar respijt dat de sector heeft gekregen was al een verregaande knieval van het kabinet voor de cultuursector, dat gaan ze echt niet weer terugdraaien. Sterker nog: Rutte heeft al aangekondigd dat het hele verlaagde btw-tarief hoe dan ook wordt afgeschaft. Er is slechts een kleine spindoctor in opleiding voor nodig om voor het publieke oog de schuld daarvan bij het gemekker van de kunstenaars te leggen. Wie zich als slachtoffer gedraagt, wordt ook als slachtoffer behandeld, is de grote les die we van het veramerikaniseerde liberalisme van het Kabinet Rutte kunnen leren.

Hoe fijn zou het niet zijn, maar hoe onmogelijk vooralsnog, als de kunstsector eensgezind aan Halbe Zijlstra zou kunnen gaan uitleggen waar hij dat hele subsidiestelsel van hem in kan gaan steken.

Maar zover zijn we dus wel over drie jaar.