De family vibe van ‘Le Guess Who?’: Alsof een oudere neef je op sleeptouw neemt

Festival Le Guess Who? in Utrecht staat aan de vooravond van zijn tiende editie. Van 10 tot en met 13 november nemen meer dan honderd artiesten bezit van elke denkbare plek in de Domstad waar je met goed fatsoen kunt optreden. Van heinde en verre komen ze, net als de bezoekers. Expect the unexpected, met de hele familie? Is dat hét onderscheidende element achter het raadselachtige vraagteken uit de festivalnaam?

Wie? Wat? Geen idee, maar het klinkt fantastisch. En precies dan pretoogjes krijgen en een act willen boeken. Dat moment waarop het onbekende ongelofelijk goed blijkt te zijn. Ergens daar ligt de vonk voor Le Guess Who? (hierna: LGW). Johan Gijsen programmeert, organiseert en koestert, samen met Bob van Heur, het festival zoals een ouder zijn kind: ‘We zijn ervan overtuigd dat mensen meer muziek mooi vinden, dan ze kennen.’

Kapitale bedragen

Die uitspraak wordt ook op de tiende editie bewaarheid als zelfs de meest ingevoerde muziekliefhebbers hun meerdere moeten erkennen in het programma. Al volg je op de voet wat er gebeurt in de wereld van de indierock, avant-garde en elektronica, dan nog slaat het festival je met vele verrassingen om de oren. Die komen niet alleen uit werelddelen of genres die minder vaak voor het voetlicht komen. Je vindt ze ook bij acts met een legendarische status die al zeer lang niet meer opgetreden hebben – artiesten waarvan de platen voor kapitale bedragen van eigenaar wisselen op de mega platen- en cdbeurs die tijdens het festivalweekend in de Jaarbeurs plaatsvindt. Gijsen: ‘Bij het ontdekken van nieuwe muziek hoeft het niet om een hip, jong bandje te gaan; dat kan ook een 84-jarige accordeonist zijn.”

LGW is geen festival met populaire namen, wat klein grut eerdere op de dag, een podium en een bier- en patatkraam. Gijsen: ‘Het muzieklandschap in Nederland is nogal een eenheidsworst. Daarin willen we inspiratie bieden en andere dingen brengen.’

Poortwachters

Ingmar Griffioen, hoofdredacteur van de website Never Mind The Hype, vult aan: ‘LGW is een groot ontdekkingsfestival, gerund door fijne mensen met een nog fijnere neus voor alternatieve nieuwe muziek. Dat reukorgaan wordt ook steeds groter, waardoor ze zowel artistiek inhoudelijk als qua capaciteit een interessante sprong maken, zonder commerciële noodgrepen.’

‘Er is bij het publiek behoefte aan filtering, aan poortwachters in de vorm van een festival dat die keuzes wél maakt. Het waagt om ook dit bijeen te brengen’, legt Gijsen uit. Tegen de stroom critici in dus, die in koor roepen dat poortwachters hun beste tijd gehad hebben, pakken Gijsen en Van Heur precies die rol met verve op.

Schotten weg

Aan hokjes doet LGW niet. Gijsen: ‘Voor ons geldt: Alles is Muziek!’ Dit adagium trekt hij met Van Heur door naar de vezels van het festival: ‘Playlists van mensen bestaan al uit metal naast klassiek, naast Nigeriaanse rock, naast drone. LGW roept dan ook: “Schotten weg!” Wij presenteren deze line-up en zeggen: “Dit is allemaal muziek. Verdiep je er maar in! Duik erin, ontdek! Ga graven in het programma en laat je verrassen.”‘ Gefilterd natuurlijk, door Gijsen en Van Heur en door curatoren. Dit jaar zijn dat Wilco, Savages, Julia Holter en SUUNS. Zij vullen elk delen van het festivalprogramma met hun favorieten.

LGW brengt samen, zegt Gijsen: ‘Artiesten attenderen ons op relaties in het programma die wij nooit bedacht hadden. Zo vroeg St. Vincent ons vorig jaar meteen of zij van zaterdag naar zondag verplaatst kon worden, omdat ze dan Selda kon zien. Die link zou je nooit zelf verzinnen, maar ook zonder in hetzelfde genre te zitten, liggen er dat soort banden, verbanden ook. LGW is een gemeenschap: een familie.’

Oudere neef

De familie vind je ook in een vonk die tussen bezoekers overslaat. Alsof een oudere neef je mee op sleeptouw neemt. Gijsen: ‘We zien veel internationale bezoekers die in hun fanatisme alles uit het festival te halen. Dat slaat ook over de misschien meer casual lokale bezoeker.’

Wat daarbij ongetwijfeld helpt, is dat iedereen gelijk is op LGW. Collega-festivals als Roskilde en Primavera komen in Utrecht scouten, maar krijgen geen VIP-bandjes of backstagetoegang. Gijsen: ‘En ook artiesten blijven heel graag meer dagen om ook andere acts te zien. Niet als VIP, maar samen met de bezoekers, want dat is de family vibe van het festival. LGW is een familieweekend en als het afgelopen is op maandag, kijk je als het goed is alweer uit naar de volgende aflevering, over een jaar.’

Ondergaan

Het valt Joe Yarmush van SUUNS zwaar LGW in woorden te vatten: ‘Wat kan ik zeggen dat recht doet? Er is zoveel om het over te hebben als het om een festival als LGW gaat. Als je er bent geweest, weet je wat ik bedoel. Het is een maalstroom van fabelachtige muziek en dingen om te gaan zien, mensen om te ontmoeten en feestjes om af te lopen. Dit is niet terug te brengen tot één moment als hét moment van LGW; het is een culminatie van ervaringen.’

‘Ondergaan’ dus. René Passet – muziekjournalist voor DJBroadcast magazine – hoorde en zag die samenballing in één concert: ‘Van de editie van 2014 is het intense optreden van Autechre me erg bijgebleven. In een volkomen duistere zaal waar je wel UIT maar niet meer in mocht. Ondergaan schreef je die avond met hoofdletters.’ Hetzelfde geldt voor de verpletterende show die Sunn o))) in opperste drone-massiviteit bracht. En je vond dit gevoel bij de extase in vreugde die van de gezichten van de Selda-fans af te lezen was en in de speld die je kon horen vallen tijdens de fragiele ambient-set van William Basinksi.

Professioneel muziekliefhebber en DJ Hans Vrijmoed is het met Yarmush eens dat kiezen in een jaarprogramma al ‘bijna ondoenlijk’ is, laat staan terugblikkend op de negen voorgaande edities. De concerten die Vrijmoed nog helder voor de geest staan, waaieren LGW-typisch breed uit: van de neoklassiek van Ólafur Arnalds naar de tech-indierock die The Notwist speelt, langs de gruizigheid van Ty Segall en opnieuw de uitbundigheid die Selda leverde.

Frustrerend

LGW is veel, en volgens Vrijmoed ook samenhangend, maar er zit een keerzijde aan het immense programma: ‘Opvallend is dat door de jaren heen meer artiesten als curator optreden, waardoor er meer coherentie in het programma per zaal, per dag zit. Het is tof om publiek van steeds diverser pluimage te zien op LGW, maar voor een muzikale allesvreter is het wel frustrerender geworden om zoveel moois te moeten missen in dat enorme aanbod. Dat was tot een paar jaar geleden iets makkelijker.”

Bezoekers, artiesten en collega’s tippen programmeurs. LGW kiest er sinds enige edities voor, om de selecterend-presenterende rol manifest en expliciet te maken door bands delen van het programma te laten cureren. Die aanpak valt ook Griffioen in positieve zin op: ‘LGW is voor mij ook: zien hoe een net op de live-podia teruggekeerd Swans in 2010 het festival opent in De Helling en hoe Michael Gira en co vier jaar later een compleet programma inrichten, met een eigen avond in de Ronda. Hun show en die van Savages vs. Bo Ningen zullen me nog lang bijblijven.”

LGW maakt dankbaar gebruik van de vele zalen die Utrecht rijk is. Het bedient zo een breed publiek dat de zware gitaren in een rockzaal voorgeschoteld krijgt, akoestisch klankschalenspel in een kamermuziekzaal hoort en woestijnblues in Rasa vindt. Passet kenschetst LGW dan ook als: ‘Fietsend op avontuur langs de zalen, waar ook voor in een in dance gespecialiseerde journalist als ik genoeg valt te halen. Elk jaar zijn er op elektronisch gebied wel een paar verrassingen. Zoals vorig jaar de charmante Space Lady in Theater Kikker.’

Vertrouwen

De concerten die Vrijmoed, Griffioen en Passet bijblijven, zorgen ook bij niet-professionele bezoekers voor de basis waarop LGW bouwt. Dat is een fundament dat zorgt voor een blind vertrouwen in de programmering van het festival. In een druk festivallandschap, waarin gelijkvormigheid en overkill dreigen en voorheen steevast uitverkopende festivals kampen met teruglopende bezoekersaantallen, is dat zeker geen gegeven.

Gijsen: ‘We zijn fair geweest, hebben vertrouwen gekregen, daarop gebouwd en dat – denk ik – niet beschaamd. Dat geldt voor de bezoekers, maar net zo goed voor de artiesten en de collega’s. Zo krijg je steeds meer vertrouwen terug. Daarmee bouw je LGW op en uit als merknaam. Daar ben ik trots op, want dat vertrouwen kríjg je van mensen.’

The Ex wereldberoemd

LGW koestert het vertrouwen, maar knuffelt het allesbehalve dood. Van Heur zei al bij de eerste editie: ‘LGW is een ever changing format’. De programmeurs verrassen zichzelf dan ook graag. Dat spreekt uit de smakelijke anekdote die Gijsen boven haalt: ‘Ik sprak onlangs Ryley Walker. Hij vertelde me dat zijn drie favoriete bands Led Zeppelin, Pink Floyd en The Ex zijn. Dat zag ik niet aankomen. Als je dan kijkt naar het programma van dit jaar, nodigt Wilco als curator Tortoise uit. Zij hebben een plaat gemaakt met The Ex. En die band staat dit jaar ook op LGW. Dan ben ik in mijn hoofd, verrassend genoeg, toch weer terug bij dat gesprek met Ryley. Kortom: zo zie je maar hoe de six or less degrees of separation werken in de LGW-familie.”

In het kader van verrassen plant LGW dan ook niet te strak. Wel hebben Gijsen en Van Heur een missie: ‘We willen steeds meer mensen binden aan LGW. Zo werken we dit jaar met een aantal Ethiopische performers, waaronder een circus. Daarmee gaan we naar het Wilhelmina Kinderziekenhuis.’ Een niet-alledaagse verbinding, die voor LGW wel belangrijk is. ‘Alleen zo kan het festival en het gevoel ervan en erachter verder groeien; op een natuurlijke, organische manier.’

Vooruit – De Tips voor LGW 2016

Hans Vrijmoed tipt:

Het door Wilco gecureerde programma is zeker in mijn straatje. Jonny Greenwood & The Rajasthan Express lijkt me geweldig. Plus: ik heb nog een hoop ‘in te luisteren’…

René Passet tipt:

Ik zie uit naar het festival als geheel, vanwege de vele muziekliefhebbers met een brede horizon die door de zalen dwalen. Als ik een paar tips mag geven: Fennesz, Beak>, Allesandro Cortini, Laurel Halo, RP Boo en Jonny Greenwood & The Rajasthan Express.

Ingmar Griffioen tipt:

De lijst is tamelijk eindeloos, maar in ieder geval: Swans, Savages, Bo Ningen, Suuns, Wooden Shjips, Black Mountain, Anna von Hauswolff, Ufomammut, The Black Heart Rebellion, Bassekou Kouyate & Ngoni Ba, Deerhoof, Oathbreaker, Ortega en Wiegedood.