Ønskelandet barst open in Aarhus, Europese Culturele Hoofdstad 2017

Kinderen zitten vooraan dit jaar. Dat hebben directeur Rebecca Matthews en programmadirecteur Juliana Engberg zelf gezegd (kijk hier en hier). Kinderen hebben een creativiteit en spontaniteit waar volwassenen nog wat van kunnen leren, en dat verdient een eigen plek in het jaar dat Aarhus Europese Culturele Hoofdstad is. Of: in Aarhus 2017, zoals de ‘locals’ zeggen.

Kinderen verdienen ook een eigen plek in het programma. Daarom beginnen kinderen het jaar van Aarhus 2017 een dagje eerder dan de volwassenen. Er is een speciaal gecomponeerd lied (geschreven door Alberte Winding, Jan Rørdam en Andreas Fuglebæk). Er is ook een speciaal voor dat lied gemaakte dans . Allemaal in samenspraak met kinderen bedacht rond het thema Ønskelandet, vrij vertaald Wensenwereld.

Stad en land

Gek genoeg vindt de opening voor kinderen niet alleen in Aarhus plaats, maar ook in alle andere achttien gemeenten van Midden-Jutland.

Maar misschien ook niet zo gek, als je bedenkt dat een van de andere pijlers van het gigantische festival ‘betrokkenheid’ is, volgens de organisatie. Betrokkenheid tussen Aarhus en alle andere gemeenten die samen de bestuursregio Midden-Jutland vormen. Betrokkenheid tussen stad en platteland.

In elke gemeente hebben kinderen hun eigen draai aan het thema Ønskelandet gegeven. De kinderen van de gemeentes Norddjurs en Syddjurs uit de streek Djursland hebben hun krachten gebundeld. Het gezamenlijke thema is ‘kinderen nemen je mee naar Ønskelandet’ en hoe doe je dat beter dan vliegend? Hun imaginaire vliegmaatschappij Dream Wings is er klaar voor.

Pølsehorn en mini-piloten

Norddjurs en Syddjurs zijn landelijke en, voor Deense begrippen, arme gemeenten ten noord-oosten van Aarhus. Ze moeten het vooral hebben van natuurschoon en toerisme. Midden in Syddjurs bij het dorpje Tirstrup ligt het vliegveld dat nu Aarhus heet. Het perfecte schouwtoneel voor Dream Wings!

En daarom sta ik nu op vliegveld Aarhus, drie kwartier rijden van Aarhus midtby, de binnenstad.

Meer dan honderd kinderen, en nog meer vaders, moeders, opa’s en oma’s bevolken de vertrekhal van de luchthaven. Het ruikt naar pølsehorn, worstebroodjes. Mini-stewardessen en dito piloten stappen zelfbewust rond, terwijl andere kinderen een tikje nerveus wachten. Een vloot keyboards, marimba’s, muziekstandaards en microfoons staat klaar – de hardware van het Grote Kinderorkest dat zo meteen gaat spelen.

Kinderkunst – geen kijkerssport

Een dame tikt op de microfoon, en langzaam versterft het geroezemoes in de vertrekhal. Na toespraakjes van de plaatselijke hoogwaardigheidsbekleders barst het Grote Kinderorkest los in een coverhit van de band Shubidua (een kruising tussen Peter Koelewijn en het cocktail Trio, maar dan Deens). ‘Kylling med softice og pølser’, kip met softice en worstjes, zingt het meisjeskoor op de wijs van ‘Killing me softly’. Het keyboardkoor klinkt niet eens onaardig, maar het wordt wel duidelijk dat kunst hier niet zozeer een kijksport,maar een deelnemerssport is. Behalve voor de stralende familieleden dan.

Na een toneelstukje met stewardessen en piloten is de beurt aan een groep jongeren van Kulturakademiet, de muziekschool. Een rockband met vijf zangeressen brengt niet onverdienstelijke covers van o.a. Silverflame van de Deense band Dizzy Mizzy Lizzy.

Ondanks dat voel ik me nou niet bepaald vervoerd en ontvoerd naar de kinderwensenwereld. Of ook maar in de verste verte geroerd, zoals een stem, een klank, een wending van toon je opeens de tranen in de ogen kunnen doen springen.

Dream Wings sluit de opening af met het zingen van het lied Ønskelandet. En dan begrijp ik dat Dream Wings me heel ergens anders heeft gebracht. In een ‘forsamlingshus’ ben ik, een Deens gemeenschapshuis. Elk dorp heeft er eentje, elke buurt vaak ook, en zelfs huizenblokken in de stad hebben zo’n ruimte. De plek waar Denen bij elkaar komen om gezellig feest te vieren en samen te eten (en te drinken) volgens vaste rituelen. Eén van die rituelen is fællessang, samenzang.

Betrokkenheid en fællessang

Want de zangtraditie is nog steeds alive and kicking in Denemarken. Geen club-, of zelfs familiebijeenkomst kan zonder lied, liefst met zelfgeknutselde tekst-op-de-wijs-van. Het Deense parlement, de Folketing zingt geregeld samen (hoor ze hier, aan het begin van het fragment). Zentropa, het Deense filmbedrijf, begint de week ook met een paar liederen uit het Højskolesangbog – de Deense versie van ‘Kun je nog zingen zing dan mee’.

Koor, orkest, band en publiek: allemaal zingen ze samen het lied van Ønskelandet.  Ik had het kunnen weten, want de blaadjes met tekst waren al eerder uitgedeeld. Op dit eigenste moment zingen kinderen en hun ouders hetzelfde lied, maar dan in Struer, Ringkøbing-Skjern en alle andere gemeenten van Midden-Jutland. Een enkele passagier kijkt, glimlacht en loopt verder. Het beveiligingspersoneel drukt de neus tegen het glas om maar niets te hoeven missen.

Voor sommige Denen ligt Ønskelandet in het forsamlingshus en de fællessang. Voor anderen ligt het achter de volgende heuvel, in Aarhus, Kopenhagen of Australië. De opdracht voor de organisatie van Aarhus2017 is om al die Wensenwerelden van kinderen, volwassenen, Denen en bezoekers een plaats te geven.

Een jaar vol  kunst – uit Denemarken

Dit jaar ga ik voor Cultuurpers verslag doen van Aarhus2017, een cluster van wensenwerelden. En dan ga ik vooral kijken naar twee van de doelen die de organisatie zich gesteld heeft: welke plek hebben kinderen en jeugd in het programma? Leren volwassenen daadwerkelijk van kinderen, of gaat het om kinderreservaatjes en bezigheidstherapie? (En is daar iets mis mee?) En: hoe vindt die betrokkenheid tussen stad en land vorm? Is er meer dan de tegenstelling tussen het romantische, inspirerende platteland en de dynamische stad, waar ‘het’ gebeurt? Wat is de betekenis van Aarhus2017, ook economisch, voor een stad als Aarhus zelf, en voor een landelijke gemeente zoals Syddjurs?