Eight van Michel van der Aa: hallucinante mixed reality in Holland Festival. – Maar vergeet niet je pumps uit te doen

Ietwat misselijk en met wankele benen verlaat ik de corridor waarin ik zojuist Eight van Michel van der Aa heb beleefd. ‘Heb je het circuit gevolgd op die hoge hakken?’, vraagt een medewerker van het Holland Festival ongelovig. Inderdaad had ik mijn pumps beter bij de ingang achtergelaten. Het mixed realityproject Eight beleeft dinsdag 4 juni zijn wereldpremière in Muziekgebouw aan het IJ. – Stevig schoeisel aanbevolen!

Eight is de nieuwste loot aan de almaar uitdijende stam van grensoverschrijdend muziektheater van Michel van der Aa. Eerder al gooide hij hoge ogen met de 3D-opera Blank Out en de virtuele liederencyclus The Book of Sand. In Eight voert hij ons 15 minuten lang door een droomwereld vol hallucinante beelden en welluidende muziek. Slechts veertig bezoekers per dag kunnen – in evenzoveel timeslots – een puur individuele reis door de installatie maken.

Gedaantewisseling

Bij binnenkomst in een gangenstelsel van witte doeken voorziet een medewerker mij van een virtual reality-bril en koptelefoon. Zodra ik het oplichtende pad betreed, sta ik oog in oog met een elegante oude dame. Indringend kijkt ze me aan, waarna ze mij met een handgebaar verder de gang in lokt. Wanneer ze schijnbaar een vuiltje uit haar hoog verwijdert verandert ze plotseling in de gedaante van Kate Miller-Heidke.

De Australische sopraan zingt met haar pure stem lieflijke melodieën op enigszins verontrustende teksten. Van der Aa boort vaak woelige diepten van onverwerkte emoties aan in een nachtmerrieachtige sfeer. ‘I hear time falling, my breathing happens – it’s not mine’ klinkt het plotseling vanuit een diepe afgrond. Ietwat duizelig tuur ik omlaag naar Heidke, in een omgeving van rondvliegende rotsblokken.

Psychedelische klanken

Even onverwacht transformeert deze tot een idyllisch parklandschap en een duistere watergrot. Psychedelische klanken en laag ronkende drones creëren een dreigende sfeer die haaks staat op het engelachtige gezang van Heidke en het Nederlands Kamerkoor. Hun fraaie, gelaagde klankweefsels herinneren sterk aan de muziek van Blank Out. Ook hoor ik geregeld de voor Michel van der Aa zo kenmerkende brekende takjes. En daar is zelfs de schemerlamp uit Up-Close! Mijn hand verdwijnt echter in het niets zodra ik hem probeer aan te raken.

Ik weet dat ik op vaste grond sta, maar volg Heidke niet op haar wandeling over gammele plankieren. Opeens stapt ze dwars door mij heen en lokt me mee naar een terras met uitzicht op de bergen. ‘There’s something flowing that I can’t grasp. A man on a terrace accidentally falls.’ Ook nu blijf ik weifelend staan in plaats van samen met haar naar de balustrade te gaan. – Waarna zij voor de tweede keer onverbiddelijk door me heenloopt.

Boze buitenwereld

De oudere dame (Vakil Eelman) keert terug. Ze spreidt een laken over een tafel, waaronder een klein meisje (Livia Kolk) zich verschuilt. Als zij me wenkt kruip ik onder het rode doek door en voeg me bij haar. ‘Shadows that motion this illusion. Just for tonight make me a child again’, zingt ze terwijl schaduwen ons omcirkelen. Even waan ik me daadwerkelijk in mijn kindertijd, toen eenvoudige attributen de boze buitenwereld op afstand moesten houden. Dan zoeft een zwerm rode lichtjes voor mij uit en eindigt abrupt de muziek.

Zoals in veel van zijn werk snijdt Michel van der Aa in Eight universele thema’s aan. In deze productie openbaart zich opnieuw zijn fascinatie voor vergankelijkheid, voor jong/oud; leven/dood. De drie dames zijn uiteraard één en dezelfde persoon, wier levensverhaal ‘in omgekeerde volgorde’ wordt verteld.

Eight is een zinsbegoochelende ervaring, die je gevoel voor ruimte en tijd behoorlijk op zijn kop zet. Decor, muziek en uitvoering zijn oor- en oogstrelend, het is technologisch ongelooflijk knap wat Van der Aa en zijn team presteren. Maar hoe levensecht het er ook uitziet, je blijft je bewust van zijn virtuele karakter. Bovendien is er geen werkelijke dramatiek: die paar schimmen en omineuze verzen volstaan niet om je emotioneel te raken.

Kortom: Eight mist weliswaar de impact van Blank Out maar is esthetisch zeer de moeite waard.

Goed om te weten

Eight is te zien van 4 t/m 23 juni in Muziekgebouw aan ’t IJ in het kader van het Holland Festival. Alle voorstellingen zijn uitverkocht.