Wat een schitterende schoonheid aan Nederlandse taal van Tom Lanoye! Wat een grootsheid aan toneel van Theu Boermans! Wat een geweldig acteren van Romana Vrede, Mark Rietman en Myrthe Huber!
Drie uur genot op het allerhoogste niveau dat cultuur te bieden heeft. En dan is de Koninklijke Schouwburg in Den Haag op een zaterdagavond niet eens uitverkocht. Heeft de grote schrijver Tom Lanoye die zelf die naar Den Haag is getogen, lege stoelen om zich heen. Waar zijn die mensen: overleden aan corona? De weg naar het Korte Voorhout kwijtgeraakt? Aan de verwarming blijven plakken op de koude aprilavond?
Of zijn we een miezerig, lamlendig volk waarvoor Netflix en Nieuwsuur volstaan? Waar op 300 meter afstand van de toneeltempel afgelopen week de voorzitter van ons nationale parlement na een historische toespraak van Zelensky, godbetere het, niets beters wist te verzinnen dan haar technici te prijzen; om vervolgens plaats te maken voor de ministers Onvermogen en Principegebrek? In een land waar buren klagen als je vluchtelingen in je flat wil onderbrengen, uit angst voor rimpelingen in hun luxeleven?
Om maar positief aan te sluiten, met complimenten voor ‘de organisatie’: ook het personeel van Het Nationale Theater zet met OustFaust een gezamenlijke topprestatie neer om het afscheid van Theu Boermans onvergetelijk te maken: prachtige dramaturgie van Remco van Rijn; een ingenieus decor van Bernard Hammer met een toneelbrede hoge schuine spiegelwand om de voorstelling van twee kanten te bezien; een geweldig samenspel van licht (Stefan Dijkman), muziek (George Dauw), choreografie (Daan Wijnands) en video (Arjen Klerkx), exuberante kostuums van disco tot de vondst van de gekloonde machinemens van Mattijs van Bergen.
Kermis aan literaire attracties
Goethe riep op de middelbare school ongeveer zo’n weerzin op als Bach: verplichte saaie Duitse kost die haaks stond op je – vermeend – enerverende tienerleven. Maar kom je vroeg of laat tot de ontdekking dat Bach je leven verkwikt en verrijkt, de rehabilitatie van Goethe gaat aan de meesten van ons voorbij. Het is, in mijn geval, aan Tom Lanoye en HNT te danken dat ik bij het frisse ochtendkrieken van deze zondag opgewonden op het toetsenbord ram over Goethe.
Lanoye slaagt erin om de belangrijkste tekst van Goethe weergaloos tot leven te brengen, in een woordenstroom en ritmiek die Shakespeare verbindt met rap, soms letterlijk. In zijn eigen woorden: ‘Die oude Goethe stoffig? Het bewerken van Faust voelde voor mij als één grote kermis met literaire attracties die ik mocht heruitvinden. Het is zó modern, postmodern zelfs… Goethe plaagt, speelt, haalt dingen doelbewust onderuit. Op een virtuoze manier gebruikt hij verschillende literaire vormen door elkaar heen – alexandrijnen, scheldpartijen, liedjes, gebeden, parodieën op gebeden, te midden van heksen, goden en de duivel.’
Speels met taal kneden en hedendaagse elementen als pandemie en terreuraanslag toevoegen, laat dat maar aan Lanoye over. Met ook een nadeel: je zou de tijd willen hebben om de strofes op je in te laten werken, maar ze buitelen over elkaar in één snelle stroom. Vooral in aanvang is de taal van OustFaust overrompelend als teksttoneel de overhand heeft. Dan moet je ook even wennen aan het lompe kostuum en bril van Romana Vrede als dr. Faust; iets anders dan de aantrekkelijke wildwoeste Romana op de posters.
Valse Mark
Maar weldra nemen sprankelende dialogen het over, eerst die tussen dr. Faust en zijn nederige epigoon Strauss – Joris Smit – en vervolgens die tussen Faust en Mephisto. Wie kan er nu beter de beurtelings kwaadaardige, cynische, kruiperige, genietende duivel spelen dan Mark Rietman? Weinig bij HNT bekoort me zozeer als de tronie van de slechteriken die hij speelt.
Past zijn rol hem als een jas, wonderlijk is des te meer hoe Romana Vrede schittert als weifelende wetenschapper die zijn leven gaf voor de ratio en aan het eind daarvan wil loskomen in emotie en lust. En de helpende hand krijgt van Mephisto die hem naar de tiener Gretha leidt; die haar bewondering voor de vermeende genezende krachten van Faust – ofschoon bedrieglijk – laat overlopen in de fysieke overgave en zwanger wordt.
Musical
Vlak voor de pauze komt de apotheose van het perfecte samenspel tussen Vrede en Rietman, als Faust zich schreeuwend en spetterend bekeert tot leven met de lust. In theorie althans, de praktijk moet nog komen. Net als je in de pauze denkt dat het stuk erg om die schitterende tekst en dialogen draait, barst daarna een musical los van een geweldig gezelschap queer dansers en zangers – zelfs Rietman doet een poging als crooner, oordeel zelf.
Myrthe Huber schittert dan als Gretha, Helena van Troje (Astrid van Eck) biedt het serene tegenwicht van de vrouw die het goed en kwaad van alle tijden met zich meedraagt. Even lijkt niets het bereiken van het ultieme hedonistische plezier in de weg te staan, behalve een aanslag door Gretha’s zwarte broer Valentino (Daniël Kolf).
Subliem Theu-einde
Tot deze ultieme overgave aan lust en leven in nachtclub The Boogie Witch Kitchen weer overgaat naar de oorspronkelijke spanningen: die tussen lichaam en geest, dood en leven, vergeving of wraak, kennis of gevoel. In volle glorie keert deze menselijke strijd terug met de voltooiing van het laatste project van dr. Faust en de dan krachtig gespeelde Strauss: het tot leven wekken van de nieuwe mens, waarvoor die rare, emotionele wezens hoognodig moeten plaatsmaken.
En hoe! Alleen al om dit fenomenale slot, dat je zal bijblijven tot de dementie onverbiddelijk zal toeslaan, is deze OustFaust het waard om het comfort van de warme huiskamer te verlaten voor een gang naar de schouwburg. Met dank aan Lanoye, Boermans, Vrede, Rietman en al die anderen die hun energie van de coronastilte in deze uitbarsting van kunst lieten culmineren.
Goed om te wetenGezien: OustFaust van HNT, 2 april in de Koninklijke Schouwburg in Den Haag, daar deze maand nog een aantal malen te zien, en voor de gelukkigen in ook in Arnhem, Haarlem en Apeldoorn. U kunt eerst de trailer bekijken en vraaggesprekjes lezen met Boermans en met Lanoye
Nederlands 
English (UK) 
Français 
