Kunstenaar Jonas Staal onderzoekt (neo)fascisme en eigen familiegeschiedenis

Staal is artist-in-residence bij KNIR in 2024

Kunstenaar en propaganda-onderzoeker Jonas Staal is in 2024 artist-in-residence bij het Koninklijk Nederlands Instituut Rome (KNIR). Hier zal hij gedurende drie maanden onderzoek doen naar de rol die familie speelt binnen het (neo)fascisme en onderzoekt hij zijn eigen familiegeschiedenis.

Mussolini in de familie

Onder de titel Mussolini in the Family stelt Staal de vraag: ‘Wat betekent het om de zaden van het fascisme binnen de eigen familie te vinden, en wat is de rol van familie in de geschiedenis en de hedendaagse manifestatie van (neo)fascisme?’

Daarbij is een belangrijk vertrekpunt voor hem in dit onderzoek de theorie van Sloveense socioloog en psychoanalist Rastko Mocnik, die stelde dat iets niet zo zeer wel of niet fascistisch is maar die zich afvroeg ‘Hoeveel fascisme is er aanwezig?’. Staal verduidelijkt: “Oftewel, de zaden van fascisme zijn altijd aanwezig in een gegeven gemeenschap, de vraag is of wij ons bewust zijn van dit verleidelijke autoritarisme?”

Eigen familiegeschiedenis

Het onderzoek heeft ook een persoonlijke component. De Zwitserse overgrootmoeder van Staal was zorgdrager van het huishouden van Dino Alfieri, de minister van Propaganda onder Mussolini. Tijdens deze periode in Rome duikt hij dan ook in zijn eigen familiegeschiedenis.

Staal vertelt: “Ik denk dat het onderzoeken van het verhaal van mijn familie, gelijktijdig met de historische realiteit en de hedendaagse manifestatie van (neo)fascisme, het mogelijk maakt om precies deze complexe waarheid aan te pakken: dat fascisme niet zozeer terugkeert, maar bestaat als een voortdurende aanwezigheid.”

Rome en het fascisme

De link van zijn onderzoek met het KNIR en de stad Rome is evident voor Staal. Het gebouw van het KNIR werd op 29 april 1933 in het bijzijn van Benito Mussolini geopend. Staal: “Maar des te meer vanwege het oorspronkelijke doel van het KNIR – de studie van de Vaticaanse archieven – wat voor een propaganda-onderzoeker als ik symbolisch is. Omdat het eerste formele propagandabureau, de Congregation de Propaganda Fide, in 1622 door paus Gregorius XV werd opgericht.”

Kruisbestuiving tussen kunst en wetenschap

Een belangrijk aspect van deze artist-in-residence is de kruisbestuiving tussen kunst en wetenschap. Het onderzoek van Staal combineert verschillende disciplines en past daarmee goed bij deze residentie. “In dit onderzoek combineer ik zogenaamde ‘embodied knowledge’ [kennis opgeslagen en vergaard via het lichaam], visuele praktijk en historisch onderzoek”, aldus Staal.

Over Jonas Staal

Het werk van beeldend kunstenaar en propaganda-onderzoeker Jonas Staal (1981) behandelt de relatie tussen kunst, democratie en propaganda. Hij promoveerde in 2018 op de relatie tussen kunst en propaganda in de 21e eeuw (Universiteit Leiden), gepubliceerd als Propaganda Art in the 21st Century (The MIT Press, 2019). Hij schuwt de controverse niet en zijn werk is regelmatig aanleiding geweest voor publiek debat. Staal dwingt middels zijn indringende beelden tot nadenken, en initieert ook concrete samenwerkingen tussen kunstenaars en emancipatorische politieke partijen en bewegingen.

Over de artist-in-residence bij KNIR en Akademie van Kunsten

Het Artist in Residence-fellowship in Rome is een samenwerking van het KNIR en de Akademie van Kunsten en wordt jaarlijks toegekend aan een kunstenaar die aan een project werkt dat concreet bijdraagt aan de kruisbestuiving tussen kunst en wetenschap.

Het KNIR is in 1904 opgericht, met als oorspronkelijk doel het bestuderen van de Vaticaanse archieven. Inmiddels organiseert en faciliteert het KNIR wetenschappelijk onderwijs en onderzoek naar diverse wetenschapsgebieden met in het bijzonder (kunst-)geschiedenis, oudheidstudies en archeologie.

De Akademie van Kunsten bestaat sinds 2014 en biedt een podium voor het debat over de waarde van kunst in de samenleving en over de relatie tussen kunst en wetenschap.