Tattoo in Groninger Forum. Henk Schiffmacher hoopt dat Trechterbekercultuur niet wordt gekaapt

Op de openingsdag van Tattoo loop ik naar binnen bij Forum. De tentoonstelling in Groningen is de laatste editie van een reizende expositie die tien jaar geleden begon in het Parijse Musée du quai Branly – en inmiddels al meer dan drie miljoen bezoekers trok. Overal om mij heen zie ik mensen met tenminste een tatoeage. Het lijkt bijna alsof ze erop zijn geselecteerd.

Trots op de trechterbeker

Henk Schiffmacher, tatoeage-icoon en een van de belangrijkste bruikleengevers, is vlak voor de opening nog druk bezig met de laatste puntjes op de i te zetten. We lopen langs de sleeve die hij speciaal voor deze expositie heeft ontworpen. Het is geïnspireerd op de Drentse hunebedbouwers, de trechterbekercultuur. Het ontwerp vond zijn oorsprong in de tekens op de buitenkant van een urn. De fascinerende symbolen vertelden volgens hem iets over de persoon in de urn. Het is een populair ontwerp, want Schiffmacher vertelt dat hij al verscheidene verzoeken heeft ontvangen om de tatoeage te zetten.

Die interesse is begrijpelijk, het ontwerp verwijst naar een periode in de Nederlandse geschiedenis waar mensen nog steeds trots op kunnen zijn – identiteit aan kunnen ontlenen – en die “niet besmet is zoals de ‘Gouden Eeuw’.” Wel hoopt hij op een andere uitkomst dan met de Scandinavische Viking tatoeage(s). Dat er een kans bestaat dat bepaalde groepen ermee aan de haal gaan, valt helaas niet te voorkomen.

Siliconen erfgoed en babyolie

Een enorm siliconen been. Levensecht en gebaseerd op een Franse donor. De eerste ledemaat die Schiffmacher heeft getatoeëerd. Mijn aandacht wordt getrokken door de prachtige gedetailleerde afbeelding van Jezus op de achterkant. Schiffmacher heeft er altijd voor gestreden om tatoeages te bewaren. Men is ooit tot de overeenkomst gekomen om – na de maatschappelijke discussie over het tentoonstellen van menselijke resten– tatoeages te preserveren op siliconen ledematen. “Hetzelfde materiaal waar ook dildo’s van worden gemaakt.”

Schiffmacher vertelt dat hij enigszins geïntimideerd was toen dat kolossale been uit een met spijkers dichtgetimmerde houten kist tevoorschijn kwam. Daarnaast was het niet eenvoudig om voor het eerst te werken met het materiaal. Hoe laat je een tatoeage mooi uitkomen? Daar was een andere techniek voor nodig. Communicerend met collega-tatoeëerders kwam hij erachter dat ter voorkoming van zwarte vlekken, babyolie beter werkt dan traditionele vaseline. Hoe het werken met siliconen bevalt? Het werkt net zo prettig als op een echte huid. “Toen ik bijna klaar was met dit been, kreeg ik al inspiratie voor een nieuw ontwerp.”

Onderschatte impact

De geschiedenis en diverse culturele verschillen met betrekking tot de functie en manier van tatoeëren zet Schiffmacher kort voor mij uiteen: een overgangsritueel voor de Maori, het beschermende en spirituele aspect van de Sak Yant. Religieuze tatoeages en de duistere kanten. Scarificatie als voorganger van de tatoeage. De expositie staat vol met prachtige (en) historische artefacten. Boeiend is het tentoongestelde Boeddhabeeldje met daarin de overblijfselen van een crimineel. Wanneer ik interesse toon in de historische houten drukstempels legt Schiffmacher uit hoe dat op de huid werd gedrukt ‘om daarna over te tekenen.’

Voor Schiffmacher is de tatoeage een vorm van communicatie en is “het uit de hand gelopen met de tatoeagehype. Het is een accessoire geworden.” Zelfs het tatoeëren is niet meer avontuurlijk. “Mensen die geen tatoeage horen te hebben, hebben er een.” De boodschap erachter is verloren gegaan. Mensen weten niet waar ze aan beginnen. De naam van een partner laten vereeuwigen. Een anekdote volgt over een vrouw die de naam ‘Victor’ op haar lichaam getatoeëerd had. Later wordt er een ‘y’ achter geplaatst. Schiffmacher lacht. Victory. Men onderschat de impact van tatoeages.

Linker wenkbrauw

Schiffmacher vindt de tatoeage geen (hogere) kunst. Het is rauw en eerlijk. Lopend langs de diverse kleurrijke bodysuits, waaronder een Japans yakuza ontwerp, geeft hij aan dat die is gemaakt door een talentvolle tattoo-artiest die ook aanwezig zal zijn op de tattooconventie. Schiffmacher benadrukt dat van alle aanwezige artiesten iets te zien is in de tentoonstelling. Verder laat hij weten dat praktisch alle tatoeëerders het hele weekend zijn volgeboekt. Zelf gaat hij ook nog aan de slag. Er valt namelijk een tatoeage door Henk Schiffmacher te winnen. Uiteindelijk gaan meerdere mensen dat weekend met een originele Schiffmacher de automatische deur uit.

Staand voor een foto van een cosmetische tatoeage; dit is volgens Schiffmacher nou zo’n voorbeeld van mensen die niet nadenken. Een vrouw wilde graag haar wenkbrauw laten bijwerken – hij wijst naar de binnenkant van zijn rechter –, want die wenkbrauw was namelijk niet zo recht als de ander. Enige tijd later kwam zij terug om de ander bij te werken. “Uiteindelijk zagen haar wenkbrauwen eruit als die van een clown.” Hij geeft aan dat wenkbrauwen en andere schoonheidsidealen sowieso erg trendgevoelig zijn.

Geen spijt

Een van de exposities topstukken is de replica van zijn tatoeageshop. Uitermate boeiend. Interieur bestaat uit onder andere een Delfts Blauwe “Hall of Fame” van tatoeëerders, prachtige prints en een rariteitenkabinet met een diversiteit aan objecten. De tatoeages op (sterk water geplaatste) varkenspootjes interesseren mij en herken ik: “Middeleeuws. Geïnspireerd op de kunstenaar Jheronimus Bosch” Schiffmacher heeft voor Royal Delft in het verleden als eerbetoon een Bord Tribute to Jeroen Bosch gemaakt.

Of hij spijt heeft van bepaalde tatoeages?  “Nee, ik doe niet aan spijt.” Uiteraard ben je meer tevreden over de ene tatoeage dan de ander. Wie onrustig of wispelturig is, moet er niet aan beginnen. Rebellie is wel een vereiste.