NFF – ‘De regels van Matthijs’ verplichte lesstof voor hulpverleners

De oogst aan lange documentaires die op het Nederlands Film Festival worden vertoond, is goed. Het zijn bijzondere verhalen, soms opzienbarend, soms indringend, soms voer voor veel discussie, en vrijwel allemaal heel mooi gefilmd. We wensen de jury veel wijsheid toe.

De genomineerde documentaire ‘De regels van Matthijs’ is voor iedereen interessant, maar zou verplichte kost moeten zijn voor hulpverleners, politiemensen, verpleegkundigen en juristen. De film biedt een unieke inkijk in het hoofd van een intelligente, autistische man, Matthijs.

Regisseur Marc Schmidt legt in het begin van de documentaire aan zijn jeugdvriend Matthijs uit dat het de bedoeling is dat de film laat zien hoe hij Matthijs ziet. Die vindt dat op zijn beurt interessant genoeg om het offer te brengen dat van hem wordt gevraagd. Hij verzucht ‘Het is wel goed, maar het is niet niks’.

De hele film lang kijkt Matthijs strak in de camera en geeft in heldere bewoordingen aan waarom de wereld van ons, niet-autisten, voor hem niet te vatten is, ook al doet hij nog zo zijn best. Met zijn slimme opmerkingen neemt hij de kijker mee in zijn gedachtegang. De goed gelukte extreme close shots versterken dat gevoel.

Matthijs doet dingen die op het eerste gezicht vreemd, maar bij nader inzien een begrijpelijke overlevingsstrategie zijn. Zo tekent hij zijn hele huis nauwkeurig uit en schrijft hij alles op wat hij doet en hoe hij zich voelt, soms van uur tot uur. Dat is veel werk, daarom gebruikt hij een getallenstelsel waardoor hij een datum in drie letters kan opschrijven. Hij neemt zijn eigen telefoongesprekken op en luistert ze naderhand af. Zo hoopt hij te achterhalen welke verborgen bedoelingen mensen hebben als ze iets zeggen. ‘Ik neem wat mensen zeggen altijd letterlijk. En dan gaat het mis.’

Matthijs zit gevangen in zijn eigen logica. En zijn overlevingsstrategie werkt niet; hij krijgt de ontstellende puinhoop in zijn huis niet onder controle waardoor zijn relatie met de woningbouwvereniging verslechtert.

Het bijzondere van deze film is dat de Marc Schmidt door zijn relatie met de hoofdpersoon de enige is die hem had kúnnen maken. Matthijs vertrouwt hem: ‘jij zegt ook nooit precies wat je bedoelt, maar ik kan jou lezen, want jouw gezicht laat nadrukkelijk je bedoeling zien.’ Hij laat hem daarom alles filmen, ook de mindere momenten. Het levert een indringend portret op dat de kijker nog lang zal bijblijven.