Rokia Traoré, Dieudonné Niangouna, Brett Bailey, Compagnie La Baraka van choreograaf Abou Lagraa, El Gusto met Kashba Blues: er is veel Afrika in het Holland Festival 2013. Voorstellingen die eruit springen en veelal voorzien zijn van een stevig engagement. Problemen die samenhangen met het koloniale verleden worden krachtig over het voetlicht gebracht.
Maar is het echt Afrika, dat het Holland Festival op onze podia brengt? Of alleen Afrika zoals wij westerlingen het graag zien? Zijn het niet allemaal voorstellingen die vooral aansluiten op visies, vormen en ontwikkelingen die in het westen zijn bedacht? Voorstellingen die in moderne vorm naar Europa terugbrengen wat de Europeanen er tijdens hun koloniale overheersing ingepompt hebben?
‘Desdemona’ is een veelzijdige vertolking van een Shakespeareaanse tragedie door singer/songwriter Rokia Traoré uit Mali. De tekst van Toni Morrison bekritiseert het stempel dat het kolonialisme op de Afrikaanse samenleving heeft achtergelaten. Ook ‘Exhibit B’, een installatie met Afrikaanse performers van de Zuid-Afrikaanse regisseur Brett Bailey, is een felle aanklacht tegen de exploitatie van Afrika en het bijbehorende superioriteitsgevoel van de Europese kolonisten. In een reeks schrille tableaux vivants worden lijnen getrokken van wantoestanden in het verleden naar hedendaagse problemen als migratie en racisme.
Aanklachten tegen het kolonialisme horen we graag. In Nederland zijn nauwelijks meer mensen te vinden die de koloniale toestanden van weleer goedkeuren. En we zijn er trots op dat we inmiddels zoveel inzicht hebben in onszelf en de fouten die onze voorouders hebben gemaakt.
Het lot van deze groep is niet een typisch Afrikaanse boodschap, maar sluit naadloos aan op inzichten die we in het westen al hebben over de gevolgen van het kolonialisme.
El Gusto is een legendarische Algerijnse muziekgroep. Joodse, Arabische, Berberse, Europese en Afrikaanse muzikanten speelden samen, totdat de Algerijnse revolutie hier een eind aan maakte. In de nieuwe situatie was het niet meer mogelijk multicultureel te musiceren. De groep werd opgeheven. Weliswaar gebeurde dit na de terugtrekking van de Fransen, maar de ontwrichting en verdeeldheid waarmee dit land kwam te zitten, waren rechtstreeks het gevolg van de overheersing en onderdrukking uit het koloniale tijdperk. Het Holland Festival biedt een unieke reünie van de muzikanten van El Gusto, inmiddels zeventigers. Het lot van deze groep is niet een typisch Afrikaanse boodschap, maar sluit naadloos aan op inzichten die we in het westen al hebben over de gevolgen van het kolonialisme.
Misschien is ‘El Djoudour (The Roots)’ van choreograaf Abou Lagraa en de Algerijnse Compagnie La Baraka een voorstelling die werkelijk iets aan het licht wil brengen wat niet is aangetast door het westen: de islam zoals die oorspronkelijk was, verdraagzaam en barmhartig. Maar dat Lagraa dit thema kiest is gemakkelijk te zien als een reactie, ingegeven door het negatieve beeld dat het westen van deze godsdienst heeft. Wat echter vooral opvalt is de vorm van Lagraa’s voorstelling. Is deze niet ontleend aan een typisch westerse uitvinding, namelijk moderne dans?
Het zou interessant zijn de vijf Afrikaanse producties in het Holland Festival met deze vragen in het achterhoofd te zien en te beluisteren. We krijgen kritisiche reacties voorgeschoteld op het westerse kolonialisme en de nog steeds voelbare gevolgen daarvan. Maar is het niet kritiek door een sterk door het westen beïnvloede bril? Naast de op het toneel gebrachte kritiek kunnen we tot het besef komen dat de Afrikaanse cultuur in haar uitingsvormen nog lang niet los is van onze invloed. Het zou de moeite waard zijn eens een theatergroep naar Nederland te halen die helemaal los van ons staat, die zonder beïnvloeding het levensgevoel van gewone mensen in Afrika overbrengt. Zou zo’n voorstelling ons aanspreken? Zouden we het nieuwe en onbekende in ons levensgevoel een plaats kunnen geven?
– ‘Desdemona’, Rokia Traoré, di 11, wo 12 en do 13 juni, 20.30 uur, Muziekgebouw aan ’t IJ
– ‘Shéda’, Dieudonné Niangouna, do 6 en vr 7 juni, 20.30 uur, Stadsschouwburg Amsterdam
– ‘Exhibit B’, Brett Bailey, zo 16 t/m wo 26 juni, div. Aanvangstijden, Loods 6, eindhalte lijn 10, Azartplein, Java-eiland
– ‘El Djoudour (The Roots)’, Compagnie La Baraka, Ballet Contemporaine d’Alger (chor.: Abou Lagraa), zo 9, ma 10 en di 11 juni, 20.30 uur, Stadsschouwburg Amsterdam
– El Gusto – Kashba Blues, Algerijnse liederen, zo 2 juni, 20.30 uur, Koninklijk Theater Carré
English (UK) 
Nederlands 
Français 
