Sell! Sell! Sell!", says Gorilla. Four reasons why the culture index is a useless toy

De Cultuurindex: spagaat capaciteit en participatie groeit in 2013 9 dec 2013 | publicatie | Sectoren: Leisure Op maandag 9 december, presenteerde de Boekmanstichting haar Cultuurindex Nederland (CiN). Deze index beschrijft de staat van de cultuursector in Nederland en geeft een “vitaliteitsoordeel”. De index kan gezien worden als een barometer, die een oordeel velt over de staat van de sector. Dit oordeel is gebaseerd op vier pijlers: capaciteit, participatie, geldstromen en concurrentiekracht. Iedere pijler bestaat weer uit verschillende indices, die samen leiden tot een indexcijfers voor de betreffende pijler. Alle pijlers samen leveren de cultuurindex op. De staat van cultuur in één duidelijk cijfer. cultuurindex2013 Deze index kentéén nadeel. Omdat zij een zo compleet mogelijk beeld wil schetsen van de sector, wil zij zich op zoveel mogelijk verschillende bronnen baseren. Dit varieert van het totaal aantal voorstellingen in de vrije sector tot het aantal vrijwilligers werkzaam bij de podiumkunsten. Deze zorgvuldigheid valt slechts toe te juichen, maar zorgt er ook voor dat de index zich moet verlaten op cijfers van 2011, het meest recente jaar waarvan alle door de index gebruikte resultaten beschikbaar zijn. Dit leidt er toe dat de Cultuurindex die nu, december 2013, wordt gepresenteerd, vooral een afspiegeling is van de staat van cultuur in 2011. Om toch iets te kunnen zeggen over de meest recente ontwikkelingen heeft ABN AMRO een prognose gemaakt over de ontwikkeling van de index ná 2011. Iedere index die is gebruikt bij het samenstellen van de Cultuurindex is door ons bekeken en aangevuld met recentere cijfers waar mogelijk. Daarna hebben wij voor iedere index een prognose gemaakt over de ontwikkeling in 2013. Het resultaat is in de figuur zichtbaar. Duidelijk is dat de spagaat tussen capaciteit en participatie zich verder zal verwijden. Hoewel de groei van de capaciteit volgens ABN AMRO na 2011 is afgeremd, zet deze wel nog steeds door. Ondanks een daling in het aantal muziekwinkels (-28%) en het aantal boektitels (-24%) is er per saldo toch nog sprake van een kleine groei van de capaciteit. Vooral het aantal vrijwilligers werkzaam in musea is een sterke groeifactor: +27% vergeleken met 2011. De index van de pijler “capaciteit” daarentegen zet zijn vrije val door. Vooral het aantal verkochte muziekalbums (fysiek en digitaal, -21%) en het aantal bezoeken aan vrije sectorproducten (-19%) vallen op. Daarnaast beweegt het aantal bezoeken aan musea en bioscopen zich tegen de trend in. Deze nemen volgens ANB AMRO met respectievelijk 4,6% en 4,9% toe vergeleken met 2011. Het beeld van geldstromen stabiliseert ietwat, hoewel niet vergeten moet worden dat de bezuinigingen van het Rijk in 2013 zijn ingegaan. Hoewel dit is meegenomen in de prognose is het uiteindelijke effect hiervan op de sector als geheel en de index als exponent daarvan moeilijk in te schatten. Desalniettemin hebben wij een poging gewaagd en hoewel de index rondom de geldstromen zich negatief ontwikkeld lijkt het tempo van de afname af te nemen. Overigens is bij deze pijler een duidelijke samenhang zichtbaar met de participatie: sterke dalers zijn de omzet van de muziekmarkt (-18%, ondanks de toegenomen recettes van online diensten als Spotify etc.) en de inkomsten van theaters (-7,6%), terwijl de bruto recette van bioscopen flink stijgt: 21% vergeleken met 2011. Net als de geldstromen kent ook de concurrentiekracht een gematigde ontwikkeling, hoewel ook hier een daling zichtbaar is. De opvallendste ontwikkelingen hier vinden plaats in de concurrentiekracht in internationaal opzicht. Zo is het aandeel van Nederlandse films in de bruto recette van bioscopen volgens ABN AMRO tussen 2011 en 2013 met 21,7% toegenomen. Daar staat tegenover dat het aantal Nederlandstalige uitgevers in vergelijking tot het totaal aantal uitgevers actief op de Nederlandse markt is afgenomen. Met wel 43%. Al met al leidt de prognose van ABN AMRO tot een index die iets lager ligt dan de officiële index die de Boekmanstichting vandaag presenteert. Kende de index voor de staat van cultuur in 2011 nog de waarde 105, de prognose van ABN AMRO voor 2013 ligt beduidend lager: 102,5. Het klimaat waarin de culturele sector zich bevindt is daarmee iets verslechterd vergeleken met 2011. Om de metafoor van de index als barometer aan te houden, voorspelt ABN AMRO dat het klimaat in de culturele sector onstuimig is en dat de dalende beweging die de Cultuurindex sinds 2009 laat zien nog wel even doorzet.