Iemand merkte op Facebook op dat het een beetje raar stond om in een krant sterren uit te delen voor een toneelstuk gebaseerd op Het Dagboek van Anne Frank. Hoewel ik zelf huiver om zo vroeg al een Godwin te maken, is er toch wel degelijk iets aan de hand met Het Toneelstuk en De Recensie. Recensies over Het Toneelstuk naar Het Dagboek lijken namelijk overbodig. Want hoe recenseer je zo’n stuk, met zo’n geschiedenis? Is gedoe over wel of geen gelaagdheid, wel of geen avontuurlijkheid in de regie niet zelfs een beetje oneerbiedig? Het zijn drie kwesties dus, die me tot een overweging brachten dat het misschien wel helemaal niet moest kunnen. Anne recenseren.
Waar zit hem dat in?
1: Kon Anne als toneelstuk wel mislukken?
Natuurlijk moeten kranten de vraag van hun lezer beantwoorden, en die lezer vraagt inderdaad: ‘maar hoe was het nou echt?’. Dus stuur je een journalist om dat te beschrijven. Die komt terug met een verhaal dat er eigenlijk in alle papieren kranten hetzelfde uitziet: mooi stuk, verbluffend en monumentaal decor, tikje saai, maar wat zou dat met zo’n hoofdrol en zo’n slotbeeld. De makers hebben het, kortom, niet verknald. Al is het in de ogen van kwaliteitskrant NRC wel een doodzonde om onvoldoende gelaagdheid toe te voegen.
Maar dan?
2: Gaat het eigenlijk wel over kunst?
Of het stuk vernieuwend, spannend, taboedoorbrekend of bijzonder in verhouding tot het overige aanbod is, doet er niet zo toe. Net als andere grote blockbusters hebben recensies sowieso nauwelijks invloed op het bezoek aan en stuk van deze omvang. En hier gaat het zelfs om een evenement dat ook grotendeels voor bezoekers uit het buitenland is bedoeld. Die Amerikaanse bezoekers willen weten of er geen blote tieten in voorkomen en of het verhaal van Anne recht wordt gedaan. Welnu: dat is volgens de verslagen beide het geval, dus de bezoekers kunnen komen.
Recensenten waren voor deze vaststelling eigenlijk niet nodig. Deze Anne is vooral nieuws. Een ander verhaal wordt het misschien als over twee jaar het auteursrecht op Het Dagboek vervalt. Dan behoren de zielenroerselen van dat meisje uit Amsterdam opeens tot het publieke domein en kan iedere jandoedel met een toneeldiploma met het werk aan de haal gaan. Musical, cabaret, nazi-versies, alles is dan mogelijk. Ook blote tieten, vermoedelijk.
3: Is het verhaal niet te groot?
De vraag blijft of Het Dagboek van Anne Frank ooit een gewoon onderdeel van de literatuur en de kunst kan worden. Is het niet al een monument in zich? Kun je monumenten ooit recenseren, zeker als dat monument het privédagboek van een oorlogsslachtoffer is? En kun je het overlaten aan de markt? Aan de handen van goede en slechte kunstenaars die het gaan deconstrueren, aanpassen, misschien zelfs kapot maken? En ga je dat dan ook recenseren? Dan gaat het immers meer over een samenleving, en hoe die met zijn donkerste erfgoed omgaat, dan over een kunstenaar en zijn werk.
Anne zou zomaar eens een stukje te groot, te beladen kunnen zijn voor recensies.
Of zie ik dat verkeerd? Ik ben benieuwd naar jullie reacties.
English (UK) 
Nederlands 
Français 
Interessante discussie over het reccenseren van toneelstuk #Anne http://t.co/LBb7y11ttB
hallo Wijbrand!
Ik vind de vragen lichtelijk vreemd. De enige vraag die je kunt stellen – en die aan jouw vragen vooraf gaat – is: als ANNE van zichzelf dan zo’n persoonlijk document is, is het dan gelegitimeerd er een toneelstuk van te maken? En als je er dan een toneelstuk van maakt is het dan gelegitimeerd het in te passen in een ronkend en commercieel circus?
Maar zodra iemand de vrijheid neemt er inderdaad een toneelstuk van te maken is het juist de plicht van de recensent hier eerlijk en oprecht zijn mening over te geven! Het is zijn enige bestaansrecht! Juist bij een thema als Anne en de holocaust, waar emotionele manipulatie, kitsch, onoprechtheid en commerciele bijbedoelingen vaak hand in hand gaan. De recensent kan, als hij een knip voor zijn neus waard is, met iets grotere afstand kijken en benoemen waar het goed gaat en waar fout. Ik vind dat Herien Wensink in de NRC dit heel goed heeft gedaan – haar kritiek richtte zich allereerst erop, dat het drama van de benauwdheid van mensen opgesloten in een nauwe ruimte niet goed overkwam door het imponeren met grootse theatermiddelen. Dit zou bij het bedenken van decor etc. toch inderdaad voorop dienen te staan, zou ik zeggen.
Zelf heb ik als theatermaker zowel Anne Frank (vrij naar de Amerikaanse versie….) als Mulisch’ De Aanslag als Het Meisje met het Rode Haar gemaakt/bewerkt. Maar ook: een wat mij betreft geslaagde en integere bewerking van de (inderdaad sentimenteel-kitscherige) roman Haar Naam was Sarah! En heb bij mijn keuze’s permanent de scheidslijn gevoeld tussen het bespelen van goedkoop sentiment en waarachtigheid. Het Grote Publiek zal altijd ook wel zwichten voor kitsch en sentiment – de recensent heeft de taak vanuit distantie en met een analytische blik het publiek steeds weer bij de les te houden. En zich juist niet te laten meesleuren in de modder van commerciële belangen of taboe-achtige sentimenten.
Ik heb ANNE nog niet gezien. Ben b.v. benieuwd of degenen die haar komen arresteren alleen Duitsers zijn – of dat ook de Nederlander Maarten Kuiper ten tonele werd gevoerd, die bij haar arrestatie was — en die een tijdje later met een machinegeweer Hannie Schaft vermoordde. Dat zou wellicht ook iets onthullen over de intenties van de makers.
Wat een interessante stelling!! Dit is wat ìk denk/me afvraag: het dagboek is een monument, ja, dat is inderdaad waar. Maar het toneelstuk dat er van gemaakt wordt is dat toch niet? Zou dus wel een recensie van geschreven kunnen worden, lijkt mij. Wat ik me afvraag of die recensie dan door de gebruikelijke recensent moet worden geschreven. Ik zie 50 à 60 toneel/dansvoorstellingen per jaar. Ik merk dat ik veel kritischer ben dan de mensen om me heen die er misschien op zijn hoogst 5 per jaar zien. Ik was bij de première van ‘Anne’ en als ik er met mijn kritische/ervaren oog naar kijk, zijn er een aantal dingen die ik niet mooi vind vooral qua acteren. Ik ben het op veel gebieden met Herien Wensink en Simon van den Berg e.a. eens. Maar als ik er met mijn hart en ziel naar kijk, vind ik het ongelooflijk indrukwekkend. Deze voorstelling doet me beseffen wat een bijzonder mens Anne Frank was. Meer dan alle andere stukken en films over haar die ik tot nu toe heb gezien en ook meer dan het lezen van het dagboek zelf. Maar Wensink en Van den Berg c.s. worden betaald voor hun kritische expertise op toneelgebied. Misschien is dat wat bijt? Vraag: wie zou het dan wel moeten doen? Antwoord: geen idee, misschien andere kunstenaars?
RT @PietBakker: Is Anne te groot voor recensies? 3 redenen waarom ik het lastig vind om Anne te recenseren http://t.co/e90SzOUNzn via @cult…
Zolang er inmiddels stokoude overlevers zijn van Auschwitz-Birkenau en andere nazi-doodsfabrieken uit de Tweede Wereldoorlog kan Het Achterhuis van Anne Frank nóóit tot het domein van de ‘zuivere literatuur’ worden gerekend. Althans tot in de 2040er jaren niet, mijn inschatting.
De gewelddadige dood -grotendeels door moord- van ruim 200.000 Nederlanders in de periode 1940-1945 staat dit gewoon in de weg. Er lopen naast directe oorlogsdeelnemers van toen, die hoogbejaard op natuurlijke wijze in tijd en ruimte ‘aan het oplossen zijn’, ook nog ’te veel’ 2de generatie-getuigen rond die weet hebben, en de gevolgen zelf ervaren hebben in het ouderlijke gezin en bij andere familieleden van die ooit hevig ingeslagen oorlogsramp.
Zij die van dat directe voorgeslacht de opgelopen pijn en het verdriet als ongevraagde erfenis hebben meegekregen en meedragen, bewust en onbewust.
Voor die generatie is ‘Het Achterhuis als boek en als historische locatie te Amsterdam en is de historische persoon wijlen tiener Anne Frank een zekere warmhouder, wat niet eens zo slecht is. Want om iets, zoals in dit geval, te kunnen laten verglijden in tijd en ruimte zijn symbolen zoals de persoon Anne Frank, haar dagboek Het Achterhuis EN sinds kort de theaterproductie Anne gewoon van groot nut.
Ik las ergens op Twitter dat die productie door de NRC onder een extra sterke loep was geplaatst en de beoordelende tekst ervan ook op extra sterke wijze (over de gehele voorpagina!) was gepresenteerd om er als landelijke krant (die op de publicatiedag uitgerekend met zijn Amsterdam-katern verscheen) niet van ‘verdacht’ te kunnen worden ’tegenwoordig zo grachtengordel-gericht te opereren’. De vrij recente verhuizing van de NRCredactie van het nuchtere Rotterdam naar Amsterdam met zijn beroemd-beruchte subcultuurachtige grachtengordelpopulatie speelt hier op de achtergrond ook nog eens mee.
De NRCrecensie nog eens overlezend, evenals soortgelijke stukken in andere bladen en op het scherm, klopt deze analyse wel. Helaas.
Met als onontkoombare conclusie dat NCRhoofdredacteur Vandermeersch de krantlezers dus subjectieve rotzooi heeft aangeboden, terwijl beoordelende journalisten dit al sowieso is.
Had ‘Anne’ dan niet gerecenseerd moeten zijn? Flauwekul dit, Natuurlijk had het NRC dat wel moeten doen, echter ‘gewoon’. Als een openbaar toegankelijke theaterproductie waarvoor kaartkopers-bezoekers behoorlijk wat geld moeten neerleggen om erin te kunnen en mogen kopen.
Nu zou ik bij god niet weten of ik er wel naartoe wil gaan, omdat die NRCrecensie – soort consumentenadvies dus – simpel gesteld ‘niet vrij’ is van subjectiva (zie boven).
Is het nou ‘goed’ of ‘slecht’? Ik kan en ook wil het daaruit niet opmaken.
Kees blijft voorlopig maar thuis, dus.
RT @PietBakker: Is Anne te groot voor recensies? 3 redenen waarom ik het lastig vind om Anne te recenseren http://t.co/e90SzOUNzn via @cult…
Vooral dat laatste is waar mijn twijfel uit voortkomt, Margaretha. Ik was assistent van Leonard Frank bij zijn regie van Heldenplatz, en dat was een voorbeeld van een stuk waar de geesten van primo Levi en Eli Wiesel heel nadrukkelijk bij aanwezig waren. Maar in alle opzichten een kunstwerk.
Zou je met minder huivering een stuk over Eli Wiesel of Primo Levi recenseren? Ik bedoel: zitten de scrupules in het onderwerp Holocaust zelf of in de onaantastbaarheid van Anne als symbool, met alle merchandising er omheen?
Is Anne te groot voor recensies? 3 redenen waarom ik het lastig vind om Anne te recenseren http://t.co/e90SzOUNzn via @culturepress
op 1. – tuurlijk kan het. Alleen de georkestreerde buz en het onderwerp geeft je dat gevoel dat het niet zou kunnen. Maar íeder onderwerp dat wordt gesublimeerd in kunst verdient dezelfde recenseerhouding.
op 2. – geheel mee oneens. De buz geeft je het gevoel dat dit meer nieuws dan kunstpaginanieuws zou zijn. Onzin. Net zo stompzinnig als paginabreed op de voorpagina van NRC. Rel zoeken/orkestreren.
op 3. – hoewel de holocaust naar mijn mening het grootste onderwerp denkbaar is, vrees ik dat tijd ook/zelfs over dit onderwerp heen zal gaan. uiteindelijk probeer je als recensent recht te doen aan de intentie van de kunstenaar, het kunstwerk zelf, en de receptie van het kunstwerk bij het publiek. Als aan die drie onderdelen recht is gedaan, en je als lezer ook nog een beetje context krijgt in welke specifieke deelgeschiedenis dit kunstwerk wil zijn, dan ben je geslaagd als recensent.
Ik moet nog gaan kijken..vind je benadering wel interessant. Volgens mij kun je alles recenseren, zeker Anne, want in feite is het een klein menselijk verhaal. Wel met een grote context..Weet je wat? Ik antwoord je met een recensie. Hart. groet, Jaap
Is Anne te groot voor recensies? 3 redenen waarom ik het lastig vind om Anne te recenseren http://t.co/3fbvBPRJQe via @culturepress
Reacties onder deze waren op basis van de vorige versie.
Tssk. We plaatsen het toneelstuk Anne dus buiten alles wat we normaal wel bespreken. Ik voel ook een Godwinnetje opborrelen.
Niek Hendrix liked this on Facebook.
Het is niet zozeer een rottig stuk, maar een artikel dat sterk gecorrumpeerd lijkt. Als een producer een graantje van de holocaustindustrie wil meepikken, dan stuur je daar als persmedium juist je strengste recensent op af! Daar heb je maar één(1) reden voor nodig.
We hebben geen aandelen. En ik ga er niet van uit dat de maker een zuiver commercieel doel heeft. Ik stel alleen dat recenseren op theatertechnische gronden in dit geval een weinig zinvolle bezigheid is.
Kirsten van der Plas liked this on Facebook.
Treurige analyse dit “@cultuurpers: Anne is te groot voor recensies. 3 redenen waarom we Het Stuk niet recenseren http://t.co/kPLSTv7y47”
Wat voor rottig stuk is dit nu weer?… http://t.co/J5AdIzvKTe
Daan Alkemade liked this on Facebook.
Anne is te groot voor recensies. 3 redenen waarom we Het Stuk niet recenseren http://t.co/z8ElVXeDpb
Comments are closed.