Albania special (1): does Tirana want modern art?

Het laatste culturele geheim van Europa, zo wordt Albanië ook wel genoemd. Vooral omdat het kleine Balkanland lange tijd afgeschermd was van de rest van Europa: tot het communistische totalitaire regime in 1991 viel. Wat voor invloed heeft zo’n verandering op de cultuur? Ik raak tijdens mijn vakantie door deze vraag gefascineerd en spreek met een aantal mensen. Waaronder onze eigen ambassadeur, Dewi van de Weerd.

De Nederlandse ambassadeur in Albanië zit piekfijn gekleed in de hoek van de bank in haar werkkamer. Ze is in de veertig, heeft een indrukwekkend LinkedIn-profiel en is sinds begin dit jaar gestationeerd in de hoofdstad Tirana. Ze geeft graag uitleg over de cultuur in Albanië. Want ze houdt van kunst, zo zegt ze.

Er zijn banden tussen de Nederlandse en Albanese cultuur, vertelt de ambassadeur. Het boek Het kruis der vergetelheid van de Albanese schrijfster Fluktura Acka werd hier lovend ontvangen. Het in Nederland gevestigde architectenbureau Casanova-Hernandez won een aanbesteding voor een fotomuseum in de plaats Shkodër en het Nederlands architectenbureau Boom ontwierp een pier in de havenstad Durres.

De ambassadrice is onder de indruk van de pier die inmiddels verrassend veel gebruikt wordt door de lokale bevolking. Maar vooral houdt ze van de Albanese schilderkunst met zijn sociaal realistische inslag.  Dat is eigenlijk opmerkelijk. In 1995 schrok de Nederlandse kunstenaar Jan Dibbets zich nog een hoedje van de kunstsituatie in Albanië. Hij vond lege museummuren en beschouwde dat als een teken van culturele armoede.

Dibbets lanceerde in 1995 daarom een Voordekunst crowdfundingsactie avant la lettre. Hij riep wereldwijd collega’s op om kunstwerken aan Albanië te doneren. Een wat koloniale insteek volgens sommige Albanezen nu. Het land had volgens hen kunst genoeg en de 57 donaties, een ruime opbrengst met werk van onder andere Karel Appel en Christo, liggen inmiddels in stock te rusten in de National Gallery in Tirana.

Waarschijnlijk bedoelde Dibbets vooral dat hij weinig hedendaagse kunst zag in Albanië. De Nederlandse ambassadeur ziet daarom een museum voor moderne kunst wel zitten. De aangewezen persoon om zoiets te ondersteunen lijkt mij premier Edi Rama: de voormalig burgemeester/kunstenaar die internationaal aandacht trok met het opschilderen van oude flatgebouwen in gekke kleurschakeringen.

Daar ben ik eigenlijk naar op zoek. Mensen die risico’s nemen, uitdrukking geven aan de overgang van een verstikkende dictatuur naar een markteconomie. Met de rebelse koppigheid die de Albanees eigen is. Want het is nog vooral de nostalgie naar het sociaal realisme die ik tegenkom. Dat biedt kennelijk veiligheid, dat terugblikken op voorbije successen.

Later meer.

Ga naar deel 2 ‘Dit land is een betere broedplaats dan Nederland’ (Vincent van Gerven Oei)