Vandaag werd bekend dat de sinds vijf jaar heropgeleefde Gijsbrecht-traditie wegens gebrek aan subsidie weer stopt. Jammer natuurlijk, al hoeven we ook niet zo hard te rouwen om het einde van deze Amsterdamse gewoonte, die sinds 1638 bestaan heeft. Het stuk is immers totaal onspeelbaar, historisch volledig naast de feiten en al-met-al een nogal pretentieuze weergave van de geschiedenis van Amsterdam, dat destijds door Dichter des Vaderlands Joost van den Vondel vergeleken werd met het historische Troje van Homerus, of eigenlijk Vergilius, die de Romeinse visie op het Griekse origineel schreef.
Nederland en historisch drama: we hebben daar weinig traditie in. Des te leuker dat het Utrechtse gezelschap Aluin zich op dit genre stort. Het gezelschap, dat zich met zijn producties vaak specifiek op een publiek van pubers richt, begint dan ook maar meteen met het het meest historische der historische feiten: de Slag bij Nieuwpoort (1600).
Schrijver Erik Snel behoort tot een van de laatste generaties die met jaartallenonderwijs is opgegroeid, en dus is voor hem, als voor zoveel Nederlanders, ‘1600, Slag bij Nieuwpoort’ een staande uitdrukking. Of het geschiedenisonderwijs nog steeds even simplistisch is als in zijn jeugd kan ik niet controleren. Het volstaat te melden dat onze kennis vaak niet verder reikt dan dat jaartal en dat feit. Wat voor slag, tegen wie, waarom, hoe en waartoe, dat zijn vragen waar we eigenlijk het antwoord niet op weten. Iets met Spanjaarden.
Goed idee dus om de geschiedenis even op te frissen, en nog beter idee om dat te doen voor de huidige middelbare scholieren, die best wat kunnen hebben aan een stukje Vaderlandsche Geschiedenis.
Bij die geschiedenis gaat het in het onderwijs vaak om feiten. Maar feiten zonder gezicht zijn niets waard. In geschiedverhalen, zeker ook op toneel, gaat het om mensen. Shakespeare wist dat, om maar even een zijstraat te noemen. Vondel vergat dat, ook al noemde hij zijn stuk Gijsbrecht.
https://youtu.be/Q8Z8S_FLvRQ
Schrijver Erik Snel zit er vlakbij: hij wil een overdaad aan historische feiten duiden en vertellen, maar beseft dat hij het verhaal van de mensen moet weergeven om echt indruk te maken. En er is stof: Stadhouder Maurits van Nassau en raadspensionaris Johan van Oldebarnevelt, de twee centrale figuren in het stuk en in de geschiedenis van de Tachtigjarige Oorlog, vormen een prachtig duo. Ze beginnen als vrienden, maar ooit eindigt het met de onthoofding van Van Oldebarnevelt. Nu is dat een dramatische geschiedenis die vanaf de Slag bij Nieuwpoort tot aan die onthoofding negentien jaar beslaat, en dat is te lang voor een toneelstuk van anderhalf uur. Vandaar dat het een serie wordt – als de subsidiegevers meewerken – dan kun je je iets meer vrijheid permitteren.
Toch miste ik in de tekst – en ook in de overigens zeer vrolijk en vlot geregisseerde voorstelling – de drijvende ondertoon van die twee mannen die elkaar nodig hebben, maar ook naar het leven staan. Er wordt wel op gehint, maar zeker als je een jonger publiek bij de les wilt houden, zou meer persoonlijk drama welkom zijn. Nu moet de tekst en de voorstelling het te veel hebben van de respect afdwingende verhaaltechniek, de grappige vondsten en het enthousiasme in het spel. Allemaal in ruime mate aanwezig, maar zodra het even stilvalt valt ook echt alles stil. Dan houd je dus niks over.
Het is te hopen dat Aluin de kans krijgt om de serie te voltooien. Schrijver Erik Snel kan dan de handschoen oppakken die ik hem hierbij toewerp: maak deze vaderlandse geschiedenis ondergeschikt aan het verhaal van die twee mannen. De klassieke Grieken deden het, Shakespeare deed het. Niks mis mee, om op de schouders van reuzen te gaan staan.
Zolang hij maar geen Gijsbrecht maakt.
Gezien: 1600, slag bij Nieuwpoort door Theatergroep Aluin. Meer info.
English (UK) 
Nederlands 
Français 
