Ik ging naar Amsterdam om op het ooit beruchte Mercatorplein geconfronteerd te worden met mijn maatschappelijke angsten. Ik zag een zonnig plein met een trendy bar en bakfietsmoeders rond een speelfontein voor blanke kindertjes (brrrr! gentrificatie), oude gesluierde en ongesluierde vrouwen keuvelend op een bankje (help! multicultuur) en een voorstelling in een verbouwde botsautootjestent (Waaaah! Holland Festival).
Wat ik niet zag is een door terreur verscheurde wereld vol bange, op drift geraakte mensen. Ik voelde ook geen dreiging uit onverwachte zaken die onder de lieve, interessante en grappige buitenkant schuilgaan. Ik zag niet wat alt-rechtse sites als GeenStijl beweren van het Mercatorplein. Ik ervoer niet wat Geert Wilders en Thierry Baudet zeggen over oude behoofddoekte vrouwtjes op een bank. Hier viel wat horrorjongens van IS roepen op hun propagandavideo’s dood in een hondendrol.
Bodybuilders
Toch zijn dat dingen die kunstenaar Dries Verhoeven beschouwt als onze diepste angst. Daarom heet zijn ding Phobiarama en reizen we met geketende botsautootjes door een botsautootjestent onder begeleiding van terreurgerelateerde teksten en mooie tot curieus getrainde bodybuilders. En maken we een redelijk doorzichtig geintje met bewakingsbeelden mee.
Dries Verhoeven heeft inmiddels een flinke staat van dienst opgebouwd met kunstwerken die je eerder als ‘interventie in de werkelijkheid’ kunt zien, dan als volledig nieuwe creaties. Het begon ooit allemaal met een rondrit door de stad in ondersteboven gezet spiegelbeeld. Het bereikte een vroeg hoogtepunt in een hotel met een spiegelplafond en leverde de eerste echte rel op toen hij een paar jaar terug vanuit een glazen truck in Berlijn live gesprekken met ter plekke cruisende homo’s projecteerde op een groot scherm.
Vandaar
In een aan zijn werk gewijd boek, te koop bij de kassa van zijn laatste attractie, vertelt Verhoeven dat hij zo’n 6 jaar geleden anders is gaan werken. Hij wil nu de burgers bereiken met zijn kunst. Hij was zo geschrokken van de maatschappelijke desinteresse rond de draconische cultuurbezuinigingen van die tijd, dat hij niet langer meer ‘gesloten’ wilde werken. Vandaar dus dit plein, vandaar de botsautootjestent.
Of zijn missie gaat slagen met deze opzet, valt te betwijfelen. Het is zonder meer toe te juichen dat iemand van de ‘hoge’ kunsten zich associeert met middelen uit de volkscultuur (kermis), dat voorop. Verhoeven vergeet alleen dat rondom die zogenaamd lage cultuur natuurlijk ook een heel verhaal hangt.
Terrarium
De botsautootjestent staat nu als een alien body, een hermetisch gesloten ‘zwarte doos’ op het plein. Er gaan om de zoveel tijd 20 mensen in. Na een klein uurtje komen ze weer naar buiten om zwijgend huns weegs te gaan. Maakt dat nieuwsgierig? Niet echt. Dat hebben ze op de gemiddelde kermis, en zeker in het gemiddelde pretpark, toch echt beter voor elkaar. Niet dat er steeds luid gekrijs uit deze tent hoeft op te stijgen, niet dat de toeschouwers wankelend naar buiten moeten komen, wat doorgaans op de kermis perfect werkt om bezoekers te trekken. Het is iets anders.
De gesloten tent op dat plein is een dicht terrarium voor mensen die niet bij dat plein horen, die er even komen na een langer dan gemiddelde fietstocht of tramrit, en die na afloop net zo snel weer weg zijn. Dat versterkt de ‘buzz’ niet, en dat maakt deze interventie eigenlijk tot iets wat zichzelf hard in de staart bijt.
Pointless
Het is ook niet echt een confrontatie met een onbekende jungle in een gevaarlijke wijk. Om iets met zo’n confrontatie te doen had de tent een paar kilometer verderop, voorbij de A10 moeten worden neergezet. En dan nog. Dan heb je een tocht naar de relatieve duisternis voor een paar festivalbezoekers. Om je echt met de maatschappelijke angst te confronteren heb je iets anders nodig dan dit.
Wat er nu staat is een ‘pointless machine’, een apparaat dat je enkel aanzet opdat het zichzelf weer uitschakelt. Vooral grappig dus.
English (UK) 
Nederlands 
Français 
