Conny Janssen Danst could turn the whole world into a dance set

Ik heb het echt een keer meegemaakt! Midden in een theatervoorstelling kwam een oudere dame, die niets met het verhaal te maken had, het toneel oplopen. Ze moet in de pauze verdwaald zijn en door een deur die per ongeluk openstond achter de coulissen terecht zijn gekomen. Terwijl de acteurs met een diep serieuze Hamlet bezig waren, kwam ze laconiek het decor inwaggelen, een solide damestasje van glimmend leer slingerend aan haar hand. Haar totaal niet verraste blik deed me even twijfelen of ze niet toch bij het toneelstuk hoorde. Maar ze zocht het trapje aan de zijkant van de bühne, daalde af de zaal in en wrong zich, enige deining veroorzakend, naar haar zitplaats in het midden van de rij.

Verdwaald op het toneel

Intussen zetten de acteurs hun spel professioneel voort, alsof er geen echte persoon voorbijgekomen was, of hooguit een geest. Maar op het publiek daalde de plaatsvervangende schaamte als een verstikkende deken neer. In die stemming was er bij niemand plaats voor het besef dat die dame iets unieks had meegemaakt. Iets wat misschien wel grootse mogelijkheden in zich borg. Meer dan wie ook had ze het toneelstuk van binnenuit mogen ervaren.

Ronddwalen in een theatervoorstelling. Je moet er een creatieve geest als choreografe Conny Janssen voor zijn om hier grensverleggende mogelijkheden in te zien. In het kader van een expositie ter gelegenheid van het 25-jarig jubileum van haar dansgezelschap hebben Janssen en haar team een installatie gemaakt, waarin ze dit idee zo dicht mogelijk benaderen. In een black box in de Kunsthal in Rotterdam staan negen beeldschermen opgesteld in het decor van de choreografie Inside Out. Negen dansers, ieder meer dan levensgroot op de schermen geprojecteerd, dansen simultaan en in een onophoudelijke loop de openingsscène van deze choreografie. De bezoeker kan er blijven zo lang hij/zij wil om vanaf elke zelf gekozen plek de dans en vooral de nabijheid van de dansers te ervaren.

Bedwelmende hartslag

De installatie bespeelt alle zintuigen. Het decor, een woud van hangende touwen, versterkt het dwaalgevoel. De belichting richt zich scherp op de dansers. Je hoort het ruisen van de kostuums en de ademstoten. Het is allemaal zo zuiver, dat je echt het gevoel krijgt midden in een live voorstelling te staan. En dan is er de bedwelmende hartslag van de muziek van iET en Budy Mokoginta. Hoe dichtbij en intiem kun je een voorstelling ervaren, is de vraag waarmee Conny Janssen experimenteert.

Ik voel me al bij de eerste stap fysiek totaal opgenomen in de donkerte van de black box. Naast de theaterspots voelt de duisternis dikker aan dan gewoon ’s avonds op straat. Tussen de paars beschenen touwen loop ik van de ene danser naar de andere. Ik laat mijn blik diagonaal en recht door de ruimte gaan. Zo zie ik de negen simultaan dansende gestalten telkens vanuit een andere hoek. Ik loop ertussendoor. Met opzet ga ik zo dicht mogelijk bij hen staan. Ik wil ze tarten. Hoewel ik weet dat het niet kan, geniet ik van het prikkelende idee dat ze zich er ineens toch iets van aantrekken dat ik er ben. De onverstoorbaarheid van hun bewegingen gaat met fascinerende kracht langs me heen.

Explosieve energie

Hun energie lijkt tegen me aan te duwen. Ik voel me een vreemde omdat ik stilsta. Meegaan in de dans kan niet. Wat ik beleef roept misschien dezelfde explosieve energie in mijn lichaam op als de dansers hebben. Maar me fysiek uiten kan ik niet. Heb ik wel een lichaam?

Behalve nabijheid is er ook een onoverbrugbare afstand. Ik voel me een engel tussen de levenden. Ik stel me voor dat ik de beeldschermprojectie ben en zij de echte mensen. Twee werelden die stilzwijgend naast elkaar bestaan. Eenzaamheid, maar wel van een prachtige poëtische soort.

Na het verlaten van de black box voel ik de dans fysiek nog in me nawerken. Het was inderdaad bijzonder er niet tegen aan te kijken, maar erdoor omringd te zijn. Ik zie ook anderen de black box binnengaan. Ieder doet het zijne/hare met wat daar gebeurt. Spelen met de illusie. Stil opkijken tegen lichamen vol power. Een doolhof ervaren. Een roes laten opkomen, gedragen door de muziek.

Dans als augmented reality

Ik moet denken aan de nieuwste ontwikkelingen op het gebied van augmented reality. Binnenkort wordt het mogelijk met een app op je telefoon de omgeving waarin je je bevindt te bevolken met wezentjes die je zelf kiest. Het appje projecteert ze precies op het juiste formaat, in het juiste perspectief, in de juiste belichting en met kloppende schaduwen in bijvoorbeeld de winkelstraat waar je loopt.

Conny Janssen heeft veel locatievoorstellingen gemaakt. Met het idee van deze beeldschermen en de prachtige opnames door Davide Bellotta kan het begrip ‘locatie’ tot in het onbegrensde worden uitgebreid. Waar je ook bent, op je telefoon kun je dansers een locatie geven.

De wereld kan er een stuk mooier van worden

Het ligt binnen handbereik. Dansers als augmented reality. Op straat, in je kamer, op kantoor, waar je ook bent. De wereld doordrenkt van dans. Een choreografie met de aardbol als locatie. Het is natuurlijk wel nep, maar de wereld kan er een stuk mooier van worden. De komende 25 jaar heeft Conny Janssen nog veel te doen.

Verstilde performance

Een ander opvallend onderdeel van de expositie is een performance waarvoor het volledige decor van de choreografie Home in de Kunsthal is opgesteld. Het is een immense grijswitte ruimte waarin een danseres te zien is. Ze danst niet, maar ‘is’.

Aanwezig zijn, dat is de opdracht waarmee ze in het decor verblijft. Conny Janssen wil onderzoeken wat het begrip ‘thuis’ betekent. Ik kijk naar de vrouw in de grote ruimte. Welke vragen en gedachten komen in me op? Hoe werkt het als je je niet laat afleiden of opeisen door de wereld buiten de ruimte die ‘thuis’ heet? Hoe is het om geen doel te hebben dat buiten deze beslotenheid ligt?

Het vergt concentratie om iets met deze performance te kunnen. De tijd nemen is een vereiste, net zoals de vrouw in het decor de tijd neemt, of liever gezegd: niet door tijd begrensd lijkt.

De ruimte proeven

Wat de vrouw met haar concentratie in me oproept is dat ze de ruimte niet ontdekt, maar proeft, materieel, met alle zintuigen. Dat gaat traag. Het leven in dit decor is traag. Alles is loom aan de bewegingen van de vrouw. Er is geen doel. Waarom zou je de rust dan beschadigen?

Staren, nadenken, een boek lezen, op het bed zitten, eronder gaan liggen, geborgen als een ongeboren kind voor wie dit ‘thuis’ nog te groot is. De vrouw doet wat haar invalt. Op de wand staan geheimzinnige tekentjes. Zijn het letters? Niets is zeker. De vrouw bestudeert ze, legt haar oor er luisterend tegenaan.

Transparante gevangenschap

In gedachten verzonken legt ze haar hoofd in haar armen op het tafelblad. Zou ze werkelijk met haar gedachten binnen deze ruimte blijven? Boven haar hangt een vogelkooi roerloos aan de muur. Twee vogels in een transparante gevangenschap.

De ontwortelde boom op het bed is een beeld dat je losmaakt van je dagelijkse leven. Het is van een surrealistische helderheid. De boom is zijn bodem kwijt, zijn ‘thuis’. Hij ligt in bed. Ziek? Behaaglijk? Dromend? Thuis zonder nog een bodem nodig te hebben?

Gloed

Stemmen en flarden muziek waaien rond. Deels zijn ze afkomstig van andere onderdelen van de expositie. Maar hier roepen ze het gevoel op van een stil middelpunt, omringd door een onrustige, gefragmenteerde buitenwereld. Mijn gevoel kantelt. Ik merk dat de weldadige rust in mij ook eenzaamheid is. Dat ik hoog boven het decor weg wil zweven. Een verlangen naar de gloed van het kleurrijke stadsleven.

Ik ga weg. Wat neem ik mee? De eenzaamheid? Of het thuisgevoel?

Blanco

Op de expositie is, naast vele op groot formaat afgedrukte scènefoto’s, maquettes van decors en trailers uit de 25-jarige geschiedenis van Conny Janssen Danst, de documentaire Blanco te zien. Filmmaker Sonia Herman Dolz geeft een mooi beeld van hoe Conny Janssen met haar dansers nieuw werk creëert. Aan haar blik zie je hoe ze zich op haar lichaam concentreert en daaruit haar ideeën put. En in één stroom door: hoe ze deze impulsen met haar dansers deelt.

Behalve een interessante documentaire is Blanco op zichzelf ook een kunstwerk. Prachtig zoals ze speelt met bewegende gestalten, ruimte, richting, spiegels en breukvlakken. Dolz is een choreografe met de camera.