Of Thrillerschrijver Tomas Ross (73) na tientallen boeken het schrijven inmiddels onder de knie heeft? ‘Soms huiver ik van mijn eigen zinnen’

Tomas Ross, ook wel de godfather van de Nederlandse ‘faction’ genoemd, sluit met zijn nieuwe thriller Het verdriet van Wilhelmina zijn trilogie over Nederlands-Indië af. ,,Lezers zeggen vaak: bij u weten we nooit wat waar is en wat niet waar. Dat kun je een bezwaar vinden, maar ik vind het een compliment.’’

 

Arnie Springer

De nieuwe thriller van Tomas Ross, Het verdriet van Wilhelmina, draait om de aanval op Pearl Harbor en een geheimzinnige deal tussen koningin Wilhelmina en de Britse premier Winston Churchill, waarbij een schip met militairen wordt opgeofferd voor een hoger doel. Een spannende thriller over waargebeurde geschiedenis en complotten dus, het genre waar de 73-jarige Ross een meester in is. Voormalig inlichtingenofficier Arnie Springer is opnieuw een van de hoofdpersonen.

In tegenstelling tot veel van zijn vakgenoten, die hun thrillers ophangen aan een of meerdere vaste hoofdpersonen (meestal rechercheurs), heeft Ross gewoonlijk aan het einde van een boek ‘spuuggenoeg’ van zijn personages. ,,Ik schaf mijn hoofdpersonen meteen weer af. Maar met die Arnie Springer dacht ik ineens: wat een leuke man. Ik wilde ik hem laten terugkomen. Daarom is het een trilogie geworden, niet omdat ik dat van tevoren had bedacht. Ik ben alweer aan een nieuw boek bezig, over de geruchtmakende moord op de prostituée Blonde Dolly, in 1959 in Den Haag. Ik heb daarin een tegenspeler nodig en dacht: zal ik Arnie Springer nog eens doen? Dat zou qua tijd best kunnen, alleen past het qua sfeer niet zo.’’

Wat beviel u zo aan hem?

,,Ik denk dat ik hem leuk vond omdat hij een autobiografisch personage is. Jaren geleden heb ik een oorlogstrilogie geschreven met een hoofdpersoon, Daan Kist, die helemaal was gemodelleerd naar mijn vader. Hij was een van de oprichters van de Binnenlandse Veiligheidsdienst, wat nu de AIVD is. Maar een personages gemodelleerd naar mezelf, dat had ik nog nooit gedaan. Arnie is iets ouder dan ik, maar woont in het huis waar ik vroeger heb gewoond, een grote villa aan de Badhuisweg tegenover het Kurhaus, dat later een pension is geworden. En hij speelt, net als ik vroeger, jazzklarinet. Een beetje herkenbaarheid in de hoofdpersoon, dat schreef toch wel lekker. Maar ik laat hem los, hoor. Ik zat gister nog te tobben en zei tegen mijn vrouw: moet ik Arnie nog een keer laten terugkomen? Zij raadde het me af.’’

Pearl Harbor

Wat was de inhoudelijke aanleiding voor Het verdriet van Wilhelmina?

,,De aanval op Pearl Harbor. Het verhaal daarover klopt gewoon niet. De Amerikaanse marinebasis is  aangevallen is op 7 december 1941, terwijl het al oorlog was en iedereen patrouilleerde – de Amerikanen zelf, de Britten, de Nederlanders…. Hoe heeft zo’n armada van vliegdekschepen, vierhonderd jachtbommenwerpers erboven, slagkruisers, torpedoboten een week over de oceaan kunnen varen naar een van de allerbelangrijkste militaire bases van de Amerikanen in de Tweede Wereldoorlog, zonder dat dit is opgemerkt? Dat bestaat niet.

Ook heeft Wilhelmina een geheimzinnig bezoek gehad van Churchill. Wilhelmina had een rechtstreekse lijn vanuit Engeland naar het Witte Huis. President Roosevelt, over wie het in het boek gaat, wilde wel aan die oorlog meedoen, maar de meeste Amerikanen niet. Hij had een aanleiding nodig. Het is echt gek wat daar is gebeurd. Journalisten en historici mogen niet speculeren, maar ik als romanschrijver wel. Ik ben de theorieën nagegaan die erover de ronde doen.

Wat ook heel vreemd was: de dood van generaal Spoor. Hij wilde Nederlands-Indië niet opgeven, terwijl koningin Juliana er wel voorstander van was dat Indië onafhankelijk werd. Spoor was overwerkt en had maar één nier, maar hij was nog maar 49 toen hij stierf. Hij ging eten in een restaurant, en met een hele groep aten ze allemaal hetzelfde, alleen Spoor en zijn adjudant kregen een heel zware voedselvergiftiging. De adjudant overleefde het ternauwernood, Spoor niet. Hij was onze opperbevelhebber – vier sterren –, maar er is geen lijkschouwing gedaan. Dat is gek hoor, bij een man van die rang. Er zijn ook geen medische dossiers, of die zijn verdwenen.

In mijn boek komt een vreemde figuur voor, met de bijnaam Hercules. Hij kan in dat restaurant geweest zijn, ook in de keuken. De identiteit van die Hercules mag nog steeds niet bekend worden gemaakt, vanwege staatsveiligheid en de veiligheid van het koninklijk huis. Na al die tijd? Heel vaag. De Indische journalist Ricci Scheldwacht mailde me een advertentie van dat restaurant, met de naam van de eigenaar eronder. Wat bleek: die man is in 1949 naar Indië gegaan en was een apothekersassistent op Java en een gifmenger. Generaal Spoor was echt een pain in the ass voor Den Haag. Hij was heel populair bij de troepen. Ik denk dat de populaire generaal is uitgeschakeld.’’

Complotten

Zoals u het vertelt en beschrijft in het boek, klinkt het heel aannemelijk. Over complottheorieën wordt vaak wat lacherig gedaan, maar als ik uw boek lees, denk ik: het wemelt ervan.

,,Mijn vader zei altijd: het is funest dat er zoveel idioten zijn die complotten bedenken die niet waar zijn. De echte complotteurs profiteren daarvan. Bijna niemand gelooft in complotten. Maar er gebeuren wel degelijk veel dingen die niet kloppen, zoals bijvoorbeeld bij de moord op Pim Fortuyn, waarover ik in De zesde mei heb geschreven.

Op 3 maart 1945 was er in Den Haag een bombardement op het Bezuidenhout, een zogenaamd ‘vergissingsbombardement’. De opdracht was om het Haagse bos plat te gooien, want daar stonden V1-raketten. Maar wat gebeurde: ze gooiden de wijk ernaast plat en vijfhonderd mensen kwamen om. Hoe kan dat? Het was immers begin ’45, piloten kenden die route inmiddels uit hun hoofd. De wind stond verkeerd, werd gezegd. Tweeënvijftig bommenwerpers die allemaal hun lading verkeerd afgooien vanwege de wind? Er stond die dag helemaal geen wind.

De officiële verklaring van de Royal Air Force luidde later: de navigator had de kaart van Den Haag ondersteboven. Ze vlogen op 300 meter hoog boven Den Haag, het was prachtig weer, een lentedag. Dan zie je het Haagse bos zo onder je liggen – daar heb je als piloot geen radar, geen kaart voor nodig. Is het toeval dat deze wijk is opgeblazen, terwijl daar een zeer sterke communistische verzetsgroep zat, en zowel prins Bernhard als Churchill tegen communisten waren? Als dat daadwerkelijk met opzet gebeurd is, zou dat keihard zijn.

Blonde Dolly, over wie mijn volgende boek gaat, werkte in een besloten bordeel waar ook hoge NSB’ers kwamen. Vanuit Londen zou in 1944 opdracht gegeven zijn om de communistische verzetsjongens uit te schakelen. Want de bevrijding was ophanden. Rusland had Berlijn al in handen. Het communisme was sterk en iedereen was daar als de dood voor. Deze Blonde Dolly had toen ze werd vermoord een vermogen van ongeveer drie miljoen – heel veel geld in die tijd. Waar had ze dat als prostituee vandaan? Ik denk dat ze in dat bordeel voor hoge lieden dingen heeft gezien en gehoord en mensen heeft gechanteerd. Ze was de enige hoer met een alarm, met een lijfwacht, met rolluiken. Het is echt bizar.’’

Is het makkelijker om complotten te beschrijven uit het verleden dan uit het heden?

,,Ja, zeker, want er is meer bekend. Ik heb feiten nodig. Ik ben bezig geweest met de moord op president Kennedy. Lee Harvey Oswald, is twee maanden voordat hij Kennedy vermoordde, twee weken in Nederland geweest. Het rare van Oswald is dat hij in Rusland woonde, hij was getrouwd met een Russin, en dat hij op het hoogtepunt van de Koude Oorlog zomaar met een Russische vrouw de Verenigde Staten in mocht. In die tijd? Mensen werden gescreend tot en met. Ik vroeg me af: zou er een Nederlandse betrokkenheid zijn geweest bij de moord op Kennedy? Maar waarom dan? Ik kan het niet verzinnen en heb geen feiten. Dus dat verhaal is nooit uit mijn vingers gekomen.

Als ik een boek schrijf en een hoofdstuk gaat over een historisch personage, dan moet ik me houden aan alle feiten. Prins Bernhard kan dus ook mijn held niet ontmoeten, want Arnie Springer is een fictief personage. De aanval op Pearl Harbour kan niet mislukken, want die heeft plaatsgevonden. Dat vind ik het lastige aan het genre. Daarnaast zoek ik het toch in typisch in Nederlandse affaires en complotten, maar die wel. Daarom gaat het vaak over prins Bernhard. Hij was een gentleman-schurk.’’

Prins Bernhard

Het ideale personage. Als hij niet had bestaan, had u hem zelf verzonnen. Hoe fout was hij eigenlijk?

,,Hij was fout, niet op ideologische basis, maar omdat hij een opportunist was. Waarom zei hij dat hij nog nooit van de Zorreguieta’s had gehoord, toen Willem-Alexander met Máxima kwam aanzetten? Het is aangetoond dat hij bij de grootvader van Máxima heeft gelogeerd. Zijn SS-lidmaatschap heeft hij jarenlang ontkend, totdat zijn lidmaatschap boven tafel kwam.

We weten dat Bernhard uit Londen berichten heeft doorgegeven aan zijn familie in Duitsland, aan zijn moeder en haar minnaar, die voor de nazi’s werkten. In de pakken koffie die hij naar Duitsland stuurde, deed hij briefjes. We weten dat hij voor de oorlog in de regeringscommissie zat die in het geheim overlegde wat Nederland moest doen als Duitsland zou aanvallen: neutraal blijven, met de Duitsers meegaan of met de Engelsen? Bernhard heeft altijd nazisympathieën gehad, tot in ’43 of ’44, toen je kon zien aankomen dat de Duitsers gingen verliezen. Wat gaf hij aan Duitsland door?

Acteur Rijk de Gooijer, die een vriend van me was, heeft tijdens de Tweede Wereldoorlog getolkt voor de Amerikanen en Engelsen. Rijk beweerde bij hoog en bij laag dat hij bij de arrestatie van Heinrich Himmler was. Himmler droeg een buideltasje met documenten, en Rijk beweerde dat daar een brief van Bernhard in zat. Was dat waar? Rijk verzon soms dingen en was ook vaak dronken. Ik weet het niet.’’

Slechte zinnen

U hebt al tientallen thrillers op uw naam staan. Bent u inmiddels op het toppen van uw kunnen?

,,Soms huiver ik van mijn eigen zinnen. Of krijg ik voor de derde keer een drukproef en denk ik: wat een slechte zin, waarom heb ik of iemand anders dat niet eerder gezien? In doseren ben ik wet beter geworden, maar dat blijft het moeilijkste onderdeel. Het zijn ingewikkelde boeken, ook voor mijzelf. Ik moet er veel in uitleggen en heel veel research voor doen. In een eerder boek over Nieuw-Guinea liet ik een aap gillen in bossen. Stom! Er zijn geen apen op Nieuw-Guinea.

Dan krijg ik meteen bericht: mooi boek, hoor, meneer, maar hoe komt die aap daar? Ik heb prins Bernhard in mei ’42 in een Jeep laten stappen. Dus kreeg ik meteen een boze reactie: dat kan niet, want de Jeep kwam pas in juni ’42. Of ik liet hem een Lucky Strike opsteken. Maar nee, hij rookte toen Chesterfield. Dan heb ik zo mijn best gedaan op de research en denk ik sodemieters-nog-aan-toe.’’

Elk jaar verschijnt wel een nieuw boek, soms zelfs twee. Vanwaar nog steeds die werkdrift?

,,Na Het verdriet van Wilhelmina heb ik voor het eerst in 35 jaar een maand niets gedaan. Ik verveelde me te pletter. Tegenwoordig doe ik wel iets minder dan vroeger, want toen schreef ik ook nog scenario’s. Ik heb echter nog steeds een drang om mezelf te bewijzen dat ik het kan. Elke keer weer. Elk boek is weer als het beklimmen van een berg. Het begint altijd lekker, en daarna loop ik vast. Dan begint het me te duizelen. Wat ik dan doe? Zeuren en sigaretten roken. Ik heb mijn vrouw beloofd dat ik voortaan nog maar één boek per jaar schrijf. Ze heeft een kampeerbusje gekocht en ik moet mee. En ik mag geen laptop meenemen.’’

Het verdriet van Wilhelmina is verschenen bij De Bezige Bij, € 19,99