WO-MAN in het theater: ‘Gek eigenlijk om ‘power’ direct aan ‘mannelijk’ te verbinden.’

Een van de inspiratiebronnen voor regisseuse Ingrid Kuijpers was een filmpje over een bepaald soort platwormen. Het heeft ook een plaats gekregen in haar voorstelling WO-MAN. Platwormen zijn tweeslachtige dieren. De paring komt neer op een gevecht om wie van de twee bevrucht wordt. Kuijpers: ,,Het exemplaar dat erin slaagt de ander zwanger te maken, heeft gewonnen. Als je zwanger bent, zit je vast aan een taak waaraan je veel energie kwijt bent. Ik vind het wel veelbetekenend dat platwormen niet in die rol terecht willen komen.”

,,Ritzah Statia en Dionne Verwey hebben een indrukwekkende power”, zegt regisseur Ingrid Kuijpers. ,,De kracht die ze hebben zou je mannelijk kunnen noemen. Om die reden wilde ik graag een voorstelling met hen maken. De voorstelling gaat over twee vrouwen die te veel kracht hebben om binnen het algemeen geaccepteerde vrouwelijke te kunnen blijven. Ik heb al vaker met Ritzah en Dionne gewerkt in producties van Golden Palace, maar ook als coach bij hun eigen projecten. Het zijn bijzondere vrouwen, fantastische spelers.”

Ingrid Kuijpers en theatergroep Golden Palace maken fysiek theater. In WO-MAN ontbreekt het gesproken woord. Improvisaties vormen het uitgangspunt waarop de uiteindelijke voorstelling is gebaseerd.

Te groot

,,Bij het maken van WO-MAN kwamen we al gauw uit op het thema gender”, zegt Ingrid. ,,De voorstelling gaat over twee vrouwen, die niet gelukkig kunnen zijn door hun teveel aan power. Ze passen niet in het rollenpatroon, ze hebben te veel energie. Het is gek dat we bij het begrip ‘power’ direct aan ‘mannelijk’ denken.”

WO-MAN opent met de twee personages die in indrukwekkend krachtige pose in een huiskamer verblijven. Ze dragen een herenkostuum en, om hun krachtige status nog eens extra te verhogen, hullen ze zich even later in Superman-pakken. Dit tegen elkaar opbieden moet wel tot botsingen leiden.

Tweeslachtig

,,De personages voeren een strijd waarin ze elkaar tot vrouw proberen te maken. Het idee van de Supermannen kreeg ik toen ze op een gegeven moment uitgeput op de bank zaten. Het zag er treurig uit: ze waren slachtoffer van hun eigen energie.”

Een foto van de actrices in Supermanpakken siert de affiches van WO-MAN en geeft een beeld van de tragikomische sfeer in de voorstelling.

Onderzoek

Voordat ze met repeteren begonnen, bereidden Kuijpers en de beide spelers zich voor in twee onderzoeksweken. Ritzah Statia: ,,We probeerden van alles uit aan de hand van opdrachten. Zo kwamen we aan materiaal dat het startpunt werd voor de repetities.”

Ingrid: ,,In de onderzoeksweken werkten we met transformaties van vrouwelijk naar mannelijk en omgekeerd. Vooral het tussengebied was interessant. Het leek me mooi als we op een nieuwe vorm van gender zouden uitkomen, voorbij de afspraken over wat vrouwelijk en mannelijk is.”

In de onderzoeksweken kwamen Ingrid, Ritzah en Dionne tot een blauwdruk van wat in de repetities verder uitgewerkt zou worden. Ingrid: ,,De personages hebben voor mannelijke energie gekozen als overlevingsstrategie. In hun conflict willen ze elkaar in de rol van vrouw duwen. Ze willen alleen heersen, als een man. Het idee van de Supermannen ontstond al in de onderzoeksweken. Twee Supermannen is te veel, daarom dwingen ze elkaar om vrouw te zijn.

Improvisatie

,,Ik kreeg als improvisatie-opdracht om als Superman Ritzah als vrouw aan te kleden”, zegt Dionne. ,,Tijdens de improvisatie kwam ik naast een jurkje en hakjes op het algemene beeld van de vrouw, met een zwabber slovend door het huis.” Ingrid: ,,Dat is natuurlijk ook het jaren 50 beeld dat Superman van een vrouw heeft. En door het hanteren van de zwabber komt de helft van haar hersens op non-actief te staan.”

Dionne: ,,Wat deze beelden betekenen blijft in het midden. Het publiek bepaalt zelf wat het erin ziet. Ingrid benaderde me omdat ik in mijn eigen producties vaak met thema’s als sekse en gender werk. In mijn persoonlijke leven is dit niet zo’n issue, maar ik kan me in het thema van WO-MAN herkennen omdat ik me bewust ben van een bepaalde kracht die ik uitstraal en waar ik mee leef. Door die kracht in te zetten kan ik het thema gestalte geven. Elke kunstenaar uit zich via dingen die hem of haar bezighouden. Ze komen indirect in het werk terug.”

Persoonlijk

Ritzah herkent het thema wel voor zichzelf op het persoonlijke vlak. Ze licht dit toe met een voorbeeld. ,,Tijdens de dansopleiding die ik volgde moest ik voor de eindvoorstelling een Burlesque dansen. Dat is een dansstijl die draait om vrouwelijke sensualiteit. Daar had ik moeite mee. Ik ben wat stoerder en merkte wrijving in mezelf. Uiteindelijk voelde ik me er toch goed bij. Je doet je best. Op den duur ga je begrijpen wat zo’n dans inhoudt en verbind je je kracht eraan. Als je je eraan overgeeft, als je je openstelt, ontwikkel je een andere vorm van je kracht.”

Ingrid: ,,Dat is wat de voorstelling laat zien: als speler én als mens kun je alles zijn. Elke identiteit die je kiest kun je vanuit de kracht die je in je hebt op jouw persoonlijke manier gestalte geven.”

Onderbewuste stroming

Hoe werkt de stap van improvisaties naar de definitieve vorm van de voorstelling?

,,Als je improviseert,” vertelt Dionne, ,,komt er iets op uit een onderbewuste stroming. Als je een improvisatie vastlegt en later veertig keer in voorstellingen speelt, kun je het natuurlijk niet al die veertig keer als nieuw in je laten opkomen en doorvoelen zoals die eerste keer. Maar met je acteertechniek kun je de onderbewuste stroom wel zo naar boven halen dat je spel van binnenuit komt.”

Ritzah: ,,Je speelt nooit op de automatische piloot. Je weet waar het vandaan komt en kan het vandaaruit terughalen.”

Ingrid: ,,Als je improviseert vanuit beweging, haal je uit het onderbewuste veel primair, instinctief, eerlijk materiaal tevoorschijn. Die eerlijkheid zit ook in de uiteindelijke voorstelling. Dat is de kracht van hoe Ritzah en Dionne spelen. Het verschil is dat ze zich tijdens de voorstelling, anders dan in het improviseerstadium, bewust zijn van het ‘waarom’. Ze weten waarom ze als personages doen wat ze doen. En op basis daarvan kunnen ze de lijn van de voorstelling spelen.”

Lachen

Tijdens WO-MAN wordt er in de zaal veel gelachen. Tussen Ritzah en Dionne is er ook veel humor, tijdens de repetities, maar ook tijdens de voorstellingen. ,,Als we het publiek horen lachen, kijken we elkaar wel eens aan. Dan zien we wat we aan het doen zijn en moeten we soms ons lachen inhouden.”

,,De voorstelling is niet alleen komisch”, zegt Dionne. ,,We moeten ons ook inleven in de ernst van de situatie die we spelen. Het mooie vind ik dat we beelden geven en dat het publiek zelf bepaalt wat het daarbij voelt. Wat wij zelf voelen als we in onze rol zitten, daar denken we niet over na. Maar in alle emoties die voorbijkomen, voel ik wel een verbintenis met het publiek.”