De piek van de festivalisering van Nederland lijkt achter ons te liggen. Het aantal festivals is in twee jaar tijd met ruim 10% teruggelopen. Dat blijkt uit onderzoek van de Hogeschool van Amsterdam naar het festivallandschap in Nederland. Verantwoordelijk lector Harry van Vliet (Crossmedia): “De daling in het aantal muziekfestivals was al zichtbaar in 2017, maar de afname is het afgelopen jaar duidelijk verder op stoom gekomen, ook bij foodfestivals.”
In de jaarlijks terugkerende Festival Atlas analyseert Van Vliet vanuit het HvA-lectoraat Crossmedia het festivallandschap op het gebied van muziek, food, (beeldende) kunst en film. Dans en theater worden nog niet in de berekeningen meegenomen. Festivalliefhebbers konden in 2018 kiezen uit 1444 festivals, bestaande uit 1029 muziekfestivals, 170 foodfestivals, 150 filmfestivals en 95 kunstfestivals. Een jaar eerder waren dat er nog 1482. Sommige festivals hebben meerdere edities in hetzelfde jaar. Bezoekers konden in totaal naar 1651 festivaledities gaan. De meeste festivals heffen entree (65%), vinden outdoor plaats (62%) en zijn eendaags (57%).
Kwart minder muziekfestivals in Amsterdam
Het aantal muziekfestivals is in de afgelopen twee jaar beduidend afgenomen: in 2015 waren er 1155 muziekfestivals, in 2016 1172, in 2017 1057 en in 2018 1029. Dat betekent in 2017 en 2018 een daling van respectievelijk 10 en 12 procent ten opzichte van 2016. We kunnen van een breuk spreken tussen de jaren 2016 en 2017.
Opvallend is de vermindering van het aantal festivals in Noord-Holland. De terugval is zo groot dat Noord-Brabant de koppositie in 2018 heeft overgenomen als provincie met de meeste muziekfestivals. De afname is goed zichtbaar in Amsterdam, waar het aantal muziekfestivals in 2018 met een kwart is afgenomen ten opzichte van 2016. Ook Utrecht en Eindhoven vertonen een dergelijke vermindering (respectievelijk 17 en 16 procent). Dit geldt niet voor bijvoorbeeld Rotterdam en Den Haag.
Strenger beleid
Deze verschillen kunnen duiden op de mogelijke invloed van gemeentelijk beleid. “We hebben het niet specifiek onderzocht, maar waarschijnlijk is het in verschillende plaatsen moeilijker geworden om een vergunning te krijgen vanwege strenger beleid”, aldus Van Vliet.
Een andere reden voor de vermindering is dat het aantal nieuwe muziekfestivals de afgelopen jaren is teruggelopen. In 2015 waren er nog 184 nieuwe muziekfestivals, in 2018 zijn dit er nog ‘maar’ 88. Toch is er zeker sprake van dynamiek in het muziekfestivallandschap. In 2018 zijn 391 festivals van de 1155 in 2015 niet meer terug te vinden op de festivalagenda, dat is een verlies van 34 procent.
Aantal nieuwe foodfestivals drastisch gedaald
De hoeveelheid foodfestivals in ons land neemt sinds 2017 eveneens af. In 2016 waren er 186 foodfestivals, in 2017 196 en in 2018 170. Het aantal foodfestivals kent in 2018 dus een daling van 13 procent ten opzichte van een jaar ervoor. De terugval is te herleiden tot specifieke provincies: Noord-Holland, Gelderland en Zuid-Holland hebben duidelijk minder foodfestivals gehad in 2018 dan in voorgaande jaren.
Bij de foodfestivals is met name het aantal nieuwe festivals over de afgelopen drie jaren drastisch teruggelopen: van 86 in 2016, naar 53 in 2017 en nog maar 25 in 2018. Deze gestage afname is vooral zichtbaar in de maanden juli en september, en in de provincies Zuid-Holland, Noord-Holland, Noord-Brabant, Utrecht en Zeeland.
Hoeveelheid film- en kunstfestivals stabieler
Met 150 filmfestivals in 2018 is het verschil met eerdere jaren (140 in 2017 en 144 in 2016) klein. Het aantal filmfestivaledities in 2017 en 2018 is wel aanzienlijk minder dan in 2016. In 2016 werden er 202 filmfestivaledities geteld, tegenover 170 in 2017 en 180 in 2018. De hoeveelheid festivals in de verschillende provincies is nagenoeg gelijk gebleven. Alleen Gelderland had een piek in 2016.
In 2018 waren er 95 kunstfestivals, waarvan het overgrote deel (81 procent) jaarlijks terugkeert. Opvallend is het percentage biënnales – tweejaarlijkse edities – van 13 procent: dit komt bij andere soorten festivals nauwelijks voor en lijkt dus een typische eigenschap van kunstfestivals te zijn. De meeste kunstfestivals zijn in Noord-Holland en Zuid-Holland, samen goed voor de helft van het totale aantal kunstfestivals. Kunstbeurzen concentreren zich eveneens en bijna uitsluitend in deze twee provincies. Elders kun je alleen in Noord-Brabant (Art Breda, Art Eindhoven en Brabant Art Fair) en Limburg (Tefaf) terecht.
Good to know
English (UK) 
Nederlands 
Français 
