Het is komkommertijd en veel journalisten zijn op vakantie, dus moet Cultuurpers opdraven om iets te duiden dat niet helemaal lekker ruikt. Dit keer is het de persverklaring die de bestuurders van De Tocht op de website hebben gezet. Daarin vertellen ze hoe het toch kon dat die musicalonderneming, Frieslands trots, opeens failliet kon gaan. Kort samengevat: het lag niet aan hen.
Laten we de verklaring eens alinea voor alinea doorlopen:
Leeuwarden, 30 juli 2024 – De Tocht BV, het bedrijf achter Musical De Tocht, heeft vandaag officieel haar faillissement aangekondigd. Ondanks grote inspanningen en nieuwe investeringen om toekomstperspectief te creëren bleef de historie onoverkomelijk roet in het eten gooien.
Lees deze twee zinnen eens goed, want wat staat hier nu eigenlijk? Dat er een historie was die roet in het eten gooide. Het maakt nieuwsgierig, want om welke historie gaat het? De vorige eeuw? De Tweede Wereldoorlog?
De wereldpremière van Musical De Tocht vond plaats op 1 oktober 2023 in Leeuwarden en overtrof in de maanden daarna alle verwachtingen. De voorstelling won meerdere Musical Awards, waaronder de publieksprijs voor ‘Beste Musical van Nederland 2024’. Bijna 300.000 bezoekers uit heel Nederland trokken naar de Friese hoofdstad om de Elfstedenmagie te beleven, wat een stevige toeristische en economische impuls heeft opgeleverd voor de provincie Fryslân.
Aha: de historie begon op 1 oktober 2023. Dat is te overzien: 10 maanden. Een tijd waarin alleen maar successen werden geboekt. Dus wat is er mis met die historie? Of zit dat in het omineuze woord ‘Elfstedenmagie’? En hoe zit dat met die verwachtingen, die allemaal overtroffen werden? Had men al rekening gehouden met een langzame start, en hoe was dat in de begroting geregeld? (spoiler alert)
Financiële problemen vanaf de start
Het succes aan de voorkant staat echter in schril contrast met de financiële problemen die er al bij aanvang van de musical waren en als een blok aan het been van de organisatie zijn gebleken. Onder andere door Corona en tegenslagen in de aanloop naar de bouw van het theater, hebben de initiële ontwikkelkosten de begroting ruim overschreden. Daardoor stond de productie financieel gezien aan de start eigenlijk al met 1-0 achter.
De organisatie, lees: de opsteller van deze persverklaring, spreekt van een 1-0 achterstand bij aanvang van het project. Als bestuurder zou je dan dus onraad moeten ruiken. En – vanwege je bestuurlijke verantwoordelijkheid – het avontuur niet moeten aangaan. Want mensen kunnen hier slachtoffer van worden. Dus waarom is dit voltallige bestuur ondanks corona en tegenslagen bij de bouw toch doorgegaan? Of hebben ze nooit in de boeken gekeken?
Voormalig bestuurder Hans Staal overtuigde de Raad van Commissarissen en haar aandeelhouders er destijds echter van dat de door hem gemaakte begroting en prognoses zeer reëel waren en de liquiditeitsproblemen op zouden lossen. Het tegendeel is echter realiteit geworden. De begroting was onvoldoende aangepast aan de veranderende markt na de Corona-periode. Hierdoor sleepte De Tocht vanaf dag één een put aan schulden met zich mee die alleen maar dieper werd.
Deze alinea is curieus. Want er staat dan een voormalig bestuurder een complete Raad van Commissarissen heeft overtuigd van de haalbaarheid van een onhaalbaar plan. Er staat niet bij welke argumenten deze Hans Staal heeft gebruikt. Uit de tekst kun je opmaken dat het geen argumenten, maar toverformules waren: ‘Elfstedenmagie’. Want geen van de commissarissen heeft kennelijk in de boeken gekeken of de woorden van Staal klopten, terwijl die, naar nu blijkt, overduidelijk onzin waren.
Rescue plan
Ondanks verzoeken van de directie en Raad van Commissarissen aan de voormalig bestuurder om koers te wijzigen en met een nieuw strategisch plan te komen, bleef dit uit.
Nu lijkt het toch of de bestuurders wél op de hoogte waren van de benarde toestand, maar niet ingrepen. Men drong slechts aan op een nieuwe koers. Wat die koers dan inhield, maakt deze persverklaring niet duidelijk.
Op 4 maart 2024 werd Staal ontslagen. De organisatie verkeerde op dat moment in een technisch faillissement waarop de aandeelhouders opnieuw geld in de organisatie stopten om het tij te doen keren. Er werd daarop door de directie een nieuwe toekomstvisie gepresenteerd, significante besparingen doorgevoerd en realistische prognoses gemaakt, maar bovenal werd er een meerjarenplan ontwikkeld waarbij niet alleen Musical de Tocht centraal zou staan, maar de positionering van het theater centraal zou komen te staan, met plannen voor meerdere musicals, evenementen en congressen voor de lange termijn om de toekomst te bestendigen en om het financieel tekort daarmee op te lossen.
Vijf maanden na de première kwam het bestuur dan met een oplossing, die bestond uit het ontslag van tovenaar Staal met zijn toverspreuken, en iets wat dan kennelijk het plan was geweest van de bestuurders, wat Staal niet had uitgevoerd. En daaruit wordt toch een beetje duidelijk waarom Staal dat niet had gedaan. Want de met zware verliezen draaiende musical zou niet nederig gaan bezuinigen en op de kosten beknibbelen, maar juist een vlucht vooruit ondernemen, met een theater dat tot een evenementenlocatie moest worden omgetoverd. Investeren dus, meer geld erin, want…?
Sterker nog: was iedereen, bestuur incluis, al voor 2023 akkoord gegaan met de bouw van een duur theater zonder te bedenken wat er met dat theater moest gebeuren als de musical De Tocht ooit niet meer gespeeld zou worden? Of zou die eeuwig bestaan, zoals Soldaat van Oranje?
“Musical De Tocht heeft bewezen dat grootschalige producties in Friesland bestaansrecht hebben en niet enkel voorbehouden zijn aan de randstad. Het Friso Theater is het grootste theater van Noord Nederland met de meest innovatieve technieken en heeft bijna 70% van haar bezoekers van buiten Friesland aangetrokken. Dat biedt enorme kansen voor de regio” aldus Madelène van Beuzekom, initiatiefneemster achter de musical De Tocht.
Komen we terug bij een wervende tekst uit de prospectus. Het biedt visioenen van volle stadions met cultuurliefhebbers uit alle hoeken van het land en de rest van de wereld. een decennium of twee geleden deed iemand anders dat met een voorstelling over Abe Lenstra. Deze Jos Thie kwam vervolgens in Utrecht aan zijn zakelijke einde toen daar ambities enkele miljoenen groter bleken dan het beschikbare budget. Een patroon?
Meer problemen
De aandeelhouders van De Tocht BV stonden achter dit nieuwe perspectief en waren bereid nog eens opnieuw te investeren om de organisatie toekomstbestendig te maken en zowel de door De Tocht gecreëerde werkgelegenheid als de maatschappelijke impact voor Fryslân verder uit te bouwen. Ook belangrijke leveranciers en partners werden meegenomen in het plan en waren bereid een groot deel van hun vordering kwijt te schelden, om samen het nieuwe toekomstperspectief te kunnen verwezenlijken.
De toverformule, dit keer door het bestuur van commissarissen uitgesproken, deden opnieuw hun werk. Deze Titanic kon met een paar nieuwe tussenschotten best nog jaren door de Noordelijke IJszee varen. All Aboard!
Om dit waar te maken moest de organisatie echter opnieuw ingericht worden, maar ook daarin bleken bestuurlijke fouten uit het verleden het proces in de weg te zitten. Zo waren contracten met leveranciers niet centraal gedocumenteerd of ontbraken volledig en de tot maart 2024 gevoerde financiële administratie bleek ondeugdelijk. Bovendien kwam naar voren dat de voormalig bestuurder Hans Staal in eerdere communicatie richting leningverstrekkers NPEX, Geld voor Elkaar en Cultuur + Ondernemen foutief of onvolledig was geweest. Zo was onder andere in de NPEX prospectus aantoonbaar onjuist gesuggereerd dat de Tocht B.V. destijds kapitaalkrachtiger was dan in werkelijkheid. De Tocht B.V. was voor haar nieuwe plannen met alle drie de financieringspartijen in goed gesprek over een verlenging van de uitstaande leningen, maar toen daarin bleek dat er in het verleden foutieve informatie was verstrekt waren deze opties van de baan en de leningen direct opeisbaar.
Het wordt duidelijk dat de Raad van Commissarissen al die tijd in diepe slaap was geweest. Er werd geen controle uitgevoerd op de uitgaande aanvragen, leningen werden aangegaan zonder dat ook maar één commissaris checkte of het onderpand wel deugde. Nee, men liet zich hypnotiseren door Hans Staal, de boze tovenaar met zijn verleidelijke formules. Elfstedenmagie.
Naast bovenstaande beëindigde Staal na zijn vertrek onrechtmatig de wettelijk verplichte LEI-registratie (Legal Entity Identifier) van de Tocht B.V. en wiste hij zijn volledige e-mailbox waardoor relevante communicatie en afspraken niet meer terug te halen waren.
De tovenaar veegt zijn straatje schoon, en leegt zijn e-mailbox. Doorgaans zijn genoeg van die mails terug te vinden in de replies die ontvangers hebben gegeven en ontvangen. Of beschikte Staal over toverformules die ook de mailboxen van de ontvangers zuiverde?
Op 26 juni 2024 wordt de genoemde selectie van feiten onder andere behandeld tijdens een kort geding bij de voorzieningenrechter van de Rechtbank Noord-Nederland, locatie Leeuwarden. Rolnummer: C/17/195190/KG ZA 24/78. Op 17 juli 2024 is het vonnis uitgesproken in het voordeel van de Tocht B.V. op alle onderdelen.
Vraag is even welke genoemde selectie van feiten onder welke andere werd behandeld in een kort geding, dat op genoemd rolnummer niet is terug te vinden op de website Rechtspraak.nl.
Deze optelsom van negatieve ontdekkingen die nu steeds meer aan de oppervlakte komen hebben de aandeelhouders met pijn in het hart doen besluiten dat de voorgenomen nieuwe investeringen alsnog te risicovol zijn.
Beetje laat. En waarom komen al die ontdekkingen nu pas naar boven? Wat is de taak van een bestuur?
Conform het gestelde in het kort geding aan de voormalige bestuurder, overweegt de Tocht B.V. verdere juridische stappen te ondernemen om de zaken in een bodemonderzoek te laten beoordelen. Echter kan de Tocht B.V. gezien de huidige schuldenlast en de vooruitzichten, hier niet op wachten omdat ze insolvent is. Het is simpelweg niet langer verantwoord om de bedrijfsvoering voort te zetten.En daarmee stranden ook de nieuwe plannen vandaag definitief en is het faillissement van de Tocht BV onomkeerbaar.
“We zouden het graag uitzoeken, maar hebben daar geen geld voor.” Wat, bij een gewonnen zaak natuurlijk geen probleem zou zijn. Wel als uit dat onderzoek zou blijken dat een volledige Raad van Commissarisen heeft zitten slapen.
Gevolgen voor werknemers en schuldeisers
Het faillissement resulteert direct in het ontslag van huidige werknemers en betekent ook dat toekomstige medewerkers geen nieuw contract krijgen. De Tocht BV werkt nauw samen met relevante overheidsinstanties om hen te ondersteunen tijdens deze overgang. De rechtbank heeft Rick van der Spek (TRIP Advocaten Notarissen) Leeuwarden aangesteld als curator om het faillissementsproces te beheren. De komende maanden zullen de activa van De Tocht BV worden verkocht en zullen schuldeisers worden terugbetaald volgens de wettelijke procedures.
Veel mensen raken hun baan kwijt en kunnen waarschijnlijk fluiten naar hun geld. Grote schuldeisers, met het nodige vet op de botten, staan meestal meer vooraan in de rij bij de curator.
Bij De Tocht BV heerst na het uitspreken van het faillissement vooral grote verslagenheid.
We leven oprecht mee.
Van Beuzekom: “Het is ongelofelijk verdrietig om te zien hoe de organisatie, die zoveel positieve impact heeft gehad en met zoveel potentie op meer, nu ten onder gaat. Samen maakte alles sterker en we zijn ontzettend dankbaar voor de steun van het publiek en bovenal van alle medewerkers, leveranciers en honderden vrijwilligers die de afgelopen maanden elke dag Musical De Tocht tot leven lieten komen. Ik ben er trots op dat we de Elfstedentocht hebben mogen doorgeven aan volgende generaties, ook al was dit maar van korte duur.
Slachtoffer van een kwade genius, of van een bestuur dat graag groter dacht dan het kon, en nu graag de schuld geeft aan de man in wie ze klakkeloos geloofden?
English (UK) 
Nederlands 
Français 
