Femme, homme, film - Cannes a-t-il quelque chose à se faire pardonner ?

Ce soir, la 67e édition du Festival de Cannes s'ouvre avec Grace of Monaco, un biopic dans lequel Nicole Kidman tient le rôle principal. La présidente du jury de l'événement cinématographique le plus important au monde est la cinéaste néo-zélandaise Jane Campion. Trois des six autres membres du jury sont également ses femmes. Cannes a-t-il quelque chose à se faire pardonner ?

In 2012 was er enige heibel toen de feministische groep La Barbe het feit hekelde dat alle films in de hoofdcompetitie van dat jaar door mannen gemaakt bleken te zijn. Merk ook op dat de huidige juryvoorzitter Campion de enige vrouw is die ooit de Gouden Palm won (in 1993, voor The Piano).

Is Cannes echt zo eenkennig, of is er meer aan de hand? De website boxofficemojo.com is een rijke bron van informatieve lijstjes. We klikken voor de aardigheid het overzicht van meestverdienende films van dit jaar aan. Topscorer tot nu toe is Captain America: The Winter Solder van Anthony en Joe Russo. Ook de andere titels in deze toptien zijn geregisseerd door mannen. Het overzicht verder afspeurend – een treurig stemmend karweitje – komen we pas op de 36ste plaats een door een vrouw geregisseerde film tegen. Het romantisch drama Endless love van Shana Feste.

Een bekender voorbeeld van een van heel weinige vrouwen die in deze mannenwereld volwaardig meespelen is Kathryn Bigelow. Twee jaar geleden kreeg ze veel lof voor Zero Dark Thirty, de indrukwekkende verfilming van de jacht op Osama bin Laden.

Of er verband is valt op het eerste gezicht moeilijk te zeggen. Wel zien we dat in Amerika de kloof tussen de meer serieuze en artistieke films en de grote blockbusters steeds groter wordt. Een trend die zeker niet van de laatste paar jaar is. Zorg dat de jongens naar de bioscoop gaan, dan komen de meisjes vanzelf mee, lijkt vaak de gedachte te zijn.

Dat is Amerika. Over de Nederlandse film schreef ik in 2010 in een optimistische bui: ‘vrouwen lopen voorop’. Mijke de Jong, Esther Rots, Eugenie Jansen, Urszula Antoniak en Simone van Dusseldorp waren enkele van de namen die ik toen in gedachte had. In 2014 waren drie van de vijf voor Berlijn geselecteerde Nederlandse lange films van vrouwelijke signatuur. Above Us All (Eugenie Jansen), Last Hijack (Femke Wolting en Tommy Pallotta) en Supernova (Tamar van den Dop).

Kijken we echter naar het Nederlandse bioscoopbezoek dan is enige bescheidenheid gepast. In de (door Amerika gedomineerde) toptien van 2013 heeft alleen Frozen een vrouwelijke (co)regisseur: Jennifer Lee. Bij de Nederlandse films is het beeld iets gunstiger. Drie van de tien best bezochte titels (Soof, Mees Kees op kamp en Smoorverliefd) zijn van vrouwelijke makelij.

Nu kan een halfuurtje turven natuurlijk moeilijk een serieus onderzoek worden genoemd. Het British Film Institute (BFI) heeft zoiets wel uitgevoerd, zoals beschreven in onder meer The Guardian.

Van de onafhankelijk geproduceerde Britse films in 2010-2012 werd 11 procent geregisseerd door vrouwen. Een ander, meer op de Verenigde Staten gericht onderzoek van het Centre for the Study of Women in Television and Film komt met vergelijkbare cijfers. Van alle mensen die achter de camera werkzaam zijn in de filmindustrie is 16% vrouw.

Kijkend naar de 250 meest opbrengende films zien we dat het vrouwenaandeel (16% in 2013) op het laatste niveau sinds 1998 staat, zo voegt het vakblad Screen International daar aan toe.

Het is niet alleen Cannes, en sinds het protestjaar 2012 is daar ook niet zo veel veranderd. De Gouden Palm ging vorig jaar weliswaar naar het prachtige lesbische liefdesdrama La vie d’Adèle, maar de regisseur daarvan was een man. De enige vrouw met een film in de hoofdcompetitie van 2013 was Valeria Bruni Tedeschi met Un château en Italie. Dit jaar dingen twee vrouwen mee naar de Gouden Palm. Naomi Kawase met Still Water en Alice Rohrwacher met Le Meraviglie. Twee van de achttien, misschien kan je het vooruitgang noemen.