Onderzoek toont aan: muzieksmaak is een kwestie van afspraak en gewenning

Dat wij een toonladder hebben zoals we die hebben, en dat we bepaalde akkoorden als mooi ervaren, komt omdat we dat hebben geleerd. En wat we hebben geleerd is het gevolg van afspraken. Er bestaat in de muziek, net als in de beeldende kunst of in het theater, geen absoluut ideaal waarnaar de kunstenaars moeten streven. Geen absolute schoonheid, geen goddelijke vonk, geen hemel waarnaar we allemaal terugverlangen, slechts een setje afspraken.

Dientengevolge kunnen we mensen ook niet veroordelen om hun muzikale smaak: ze volgen alleen andere afspraken dan wij doen. Onderzoekers aan de universiteit van Melbourne in Australië hebben dat via experimenten aangetoond.

Het onderzoek bewees dat onze gevoeligheid voor ‘dissonantie’, of ‘valse’ akkoorden, geheel afhankelijk is van de mate waarin we aan die tooncombinaties gewend zijn. Ongetrainde luisteraars konden klankcombinaties die ze niet herkenden op geen enkele manier onderscheiden, en ervoeren die dus als ‘lelijk’, terwijl mensen met enige training in het herkennen van die combinaties veel meer waardering hadden voor wat ze hoorden. Daarmee is aangetoond dat het vermogen om een muziektoon te onderscheiden een kwestie is van leren.

In een tweede experiment werden ongeoefende luisteraars getraind in het luisteren naar bepaalde dissonanten. Na tien lessen bleken zij die dissonanten veel meer te waarderen dan de dissonanten waarin ze niet waren getraind, ongeacht de muziektechnische harmonie die ze bevatten.

Volgens de onderzoekers is hiermee aangetoond dat muzikale smaak geen aangeboren eigenschap is, maar alles te maken heeft met aangeleerd gedrag en cultuur. Het is bovendien ook niet meer gepast om mensen te veroordelen op hun muzikale smaak, omdat het allemaal een kwestie is van cultuur en gewenning.

In dit verband wijzen de onderzoekers er ook op dat de toonladder met 12 noten die de basis vormt van alle westerse muziek, ook maar een afspraak is. De Griekse wijsgeer Pythagoras stelde deze noten immers vast aan de hand van een wiskundige indeling van snaarlengtes. Dat wij combinaties van  trillingen door deze snaarlengtes zijn gaan waarderen komt dus omdat we eeuwenlang niets anders dan dat hebben gehoord.

Niets bepaalt een cultuur dus meer dan de muziek die de houders ervan waarderen, maar tegelijkertijd is duidelijk dat een cultuur een kwestie is van aangeleerd gedrag, en niet van betere of slechtere fysieke of genetische kwalificaties. Dus als je Turkse muziek niet waardeert, of onpasselijk wordt van Stockhausen: verdiep je erin, en je gaat het vanzelf waarderen. Onontkoombaar.