Het toneelstuk ‘Hart’ is er eentje voor uw bucketlist. Ofwel, het toneelstuk ‘Hart’, door Matzer Theaterproducties gemaakt als bewerking van Lisette Lewins boek ‘Hart van Prikkeldraad’, is een toneelstuk dat je eigenlijk best wel gezien moet hebben. Waarom? Ik geef je 4 redenen waarom.
1: Het boek is niet meer te koop
Lisette Lewin schreef in 1992 een boek dat feestelijk peurde in de vers opengereten wonden van de tweede wereldoorlog. 10 jaar na de film Shoah en Judith Herzbergs toneelstuk ‘Leedvermaak’ begon Nederland langzaam maar zeker te wennen aan het idee dat ‘we’ niet allemaal in het verzet hadden gezeten tijdens de Duitse bezetting. Lisette Lewin deed daar nog een schepje bovenop door de lezers mee te laten leven met een vrouw wier leven volgens de oude normen als niet anders dan superfout kan worden samengevat: jodenhaatster vóór, moffenhoer tijdens, en persoonlijke wraakengel met een valse Joodse identiteit na de oorlog.
Dankzij de sobere, vederlichte vertelstijl betrap je jezelf erop dat je de vrouw niet veroordeelt, maar ook niet kunt goedkeuren, terwijl ze wel in je hoofd gaat zitten. Dat kunnen boeken: zo in je hoofd gaan zitten. Dat boek is dus niet meer te koop, en daar moet de uitgever wat aan doen.
2: Matzer is de beste boekbewerkingsbrenger
Madeleine Matzer snapt wat er nodig is om een boek op het toneel te brengen. Dat is namelijk moeilijker dan je denkt. Je kunt niet simpel de dialogen apart zetten en daar acteurs aan vast plakken. Literaire personages zijn daar meestal te complex voor, namelijk. Door in dit geval de hoofdrol en de rol van de vertelster in het boek over twee actrices te verdelen doe je aan zoveel mogelijk aspecten van het boek recht: de veelkleurigheid van het personage, de ironische afstand van de verteller en de mindfuck die lezen natuurlijk ook altijd is: jij leest als lezer de woorden en dat worden dus ook jouw woorden. Of je nou wil of niet.
De truc om een literair personage over minstens twee acteurs te verdelen is geen uitvinding van Matzer, maar ze hebben er wel grote finesse in bereikt.
3: Wendell Jaspers is altijd een reis waard
Al vanaf het moment dat ik haar als toneelschoolleerlinge met bier zag gooien tijdens een ruig jongerenstuk in het altijd zonnige Almere was duidelijk dat Wendell Jaspers een hele grote zou worden. De actrice heeft de androgyne uitstraling die mensen tot sterren kan maken. Ze is springerig en licht, maar heeft een duistere rand, die aan elke rol die ze speelt diepgang verleent. Zolang de regisseur haar tenminste die lichte kant laat benadrukken: wie alleen maar op de duisternis let heeft het niet goed begrepen. Madeleine Matzer, naamgeefster van het gezelschap dat ‘Hart’ brengt, laat Wendell Jaspers schitteren. Wij krijgen zo al genoeg duisternis binnen.
4: De toon.
Het is eerder gezegd, maar kan niet genoeg herhaald worden: wat zowel het boek als de voorstelling uniek maakt is de toon. Het verhaal is erg, de vertelster doet verschrikkelijke dingen, maar vraagt ons om niet te oordelen. We moeten haar begrijpen, zonder dat we begrip hoeven op te brengen. Lisette Lewin heft geen morele vinger op, blijft feitelijk zonder kil te worden en durft ons in te laten zoomen op het privéleven zonder de hele tijd de doem van holocaust over de gebeurtenissen heen te gieten. Dat vereist een heel speciaal vermogen, dant niets met vergeving, maar alles met wijsheid te maken heeft. Anderen willen die doem nog wel eens toevoegen, en daarmee maken ze alles kapot. Dat dit stuk van Matzer licht blijft, en zelfs hier en daar om te lachen is, is een megaprestatie, en het werkt.
Is er dan helemaal niets aan te merken op deze voorstelling? Helaas wel. De kleren. De pasvorm. Is er dan geen enkele kleermaker meer onder de grote rivieren die een fatsoenlijke pasvorm weet te maken?
Hart is nog te zien in een theater bij u in de buurt. Zoek je voorstelling.
Luister hier naar een Marathoninterview met Lisette Lewin uit 1995
Nederlands 
English (UK) 
Français 