IDFA-special (2): De laatste 4 minuten van JFK en nog 3 manieren om in een andere wereld te stappen

Het gevoel van die dag in Dallas

De installatie lijkt op zo’n koelkist waarin het mortuarium de lijken bewaart. Ik kan kiezen tussen JFK of Gadaffi. De eerste dan maar. Ik mag in de ijzeren lade gaan liggen. Hard metaal. Rammelend word ik naar binnen geschoven, de laatste glimp licht verdwijnt zodra de assistent de deur sluit. Een rare sensatie, maar mocht ik het te kwaad krijgen dan kan ik de paniekknop indrukken.

Gelukkig geen tijd om daar lang bij stil te staan. Ik word getransporteerd naar de laatste vier minuten van JFK. Ik hoor straatgeluiden, geroezemoes van de menigte, flarden van een radiostem die verheugd is over het mooie weer op deze novemberdag in Dallas. Een zacht windje waait in mijn gezicht, vermengd met onbestemde geuren met een vleugje popcorn. Het roept een soort omgevingsgevoel op, ongeveer zoals het geweest moet zijn tijdens die laatste rit van president John F. Kennedy op 22 november 1963 in Dallas, Texas. Het geluid van langs fluitende kogels.

Dan gaat de deur weer open en kan ik uitstappen. Voor iedereen die zo’n immersive experience ook eens wil proberen: het is veel minder eng en morbide dan het op het eerste gezicht lijkt.

Famous Deaths heet dit project van de kunstenaars Frederick Duerinck en Marcel Brakel, die onderzoeken wat geur aan zo’n ervaring kan toevoegen. Het maakt deel uit van DocLab: Seamless Reality, dat IDFA samen met De Brakke Grond organiseert. Een programma waarin kunstenaars de al dan niet virtuele werkelijkheid naar hartenlust met experimentele (vooral digitale) technieken te lijf gaan.

In de getekende werkelijkheid

Onder de dertig al dan niet interactieve installaties zijn er dit jaar veel die gebruik maken van virtual reality. Een van de aardigste is Drawing Room van Sara Kolster en Jan Rothuyzen. Op uitnodiging van de Bijenkorf tekende hij over zijn verblijf hoog boven de stad in de torenkamer van het warenhuis.

Als ik mijn hoofd in zo’n Oculus Rift-headset wurm (voor brildragers zoals ik blijft het oncomfortabel) heb ik plots het gevoel daar echt te zijn. Verrassend dat die in simpel zwart-wit getekende omgeving toch heel realistisch aandoet. Ik kan echt door de ramen naar beneden kijken, naar het gekrioel op straat. In de droomsequentie heb ik werkelijk het gevoel opgetild te worden tussen de sterren.

Datagedicht

Dat virtual reality juist met animatie heel mooie dingen kan opleveren bewijst ook de semi-abstracte emotieverbeelding LoVR van Aaron Bradbury. Datavisualisatie heet deze tak van sport. De hersensignalen op het duizelingwekkende moment dat je verliefd wordt omgezet in een kleurrijke, uitbundige computeranimatie vol over elkaar buitelende labels, grafische figuren en korte teksten die als een door de liefdessensatie aangedreven trein door de donkere breinruimte snellen. Betere omschrijving weet ik niet, want ik kan het nergens mee vergelijken. ‘Een gedicht geschreven in data’, noemt het persbericht het.

Selfie als computergedicht

Het meeste plezier heb ik met de word.camera van Ross Goodwin. Die camera oogt als een ouderwets fototoestel, maar het binnenwerk is digitaal en staat in verbinding met Goodwins computer. Maak een foto, van jezelf, iemand anders of wat dan ook. Beeldherkenningssoftware ontfermt zich over het plaatje, waarna de computer, op basis van wat deze meent te zien, een soort experimenteel gedicht produceert. Een foto in woorden, die de camera op een strookje papier print en uitspuwt.

Dit is een fragment van mijn selfie:

“In summary this landscape of this portrait whistles at that light. However, this man that giggles loudly sculpts the offense that wilts over this acute adult.”

Iedereen kan het via de website word.camera ook thuis proberen.

Bovenstaande mag dan een hoog speeltuingehalte hebben, er zijn ook serieuzere projecten, onder meer met virtuele landschappen rond foto’s uit WOI, een virtueel bezoek aan de grens tussen Noord- en Zuid-Korea en verhalen over huiselijk geweld. Er is een project met inschakeling van bewakingscamera’s, je kunt een interactieve stadswandeling maken met een onbekende, en er zijn meer traditionele presentaties in de vorm van website- of game-achtige toepassingen. Op Universe Within, onderdeel van het al langer lopende Canadese web-project HIGHRISE ondekte ik hoe een huishoudelijke hulp in Singapore via Facebook een soort vakbond van lotgenoten heeft georganiseerd die elkaar op allerlei manieren helpen. Heel vanzelfsprekend eigenlijk.

De expositie is gratis en tijdens IDFA iedere dag geopend van 9:00 tot 23:00. Daarnaast zijn er nog vijf Live Cinema Events, avondprogramma’s met kunstenaars en publiek. Zie voor alles IDFA DocLab.