Voeten in het warme zand, Caipirinha met parasolletje, murmelende zee op de achtergrond en jij ligt met 600 boeken op een ligstoel.
Wat ik maar wil zeggen: je doet jezelf ernstig tekort zonder e-reader. En de voordelen zijn stukken groter dan alleen maar minder hoeven sjouwen op vakantie, dat ga ik hieronder uitleggen.
Downloaden in Luang Prabang
Ik lees nu bijna 7 jaar digitaal. Kranten, tijdschriften of atlassen lees ik graag van papier, maar voor romans of beeldarme non-fictie pak ik de e-reader. Op 18 mei 2011 kocht ik mijn eerste Kindle, de e-reader van Amazon, voor het (nu) belachelijke bedrag van $ 249,88 (incl. import tax en shipping). Ik kreeg daarmee wel het retro-vlaggenschip van Amazon in handen, inclusief toetsenbordje, Wifi en 3G over de hele aardbol. Ik weet niet wat de eerste maanden het grootste genot was: het digitale lezen zelf of dat ik in een Zuid-Spaanse vallei, Luang Prabang of hoog in de bergen boven Hanoi zonder enige moeite een reisgids of roman van Nabokov kon downloaden, via het immer werkende (gratis) 3G-signaaltje, Amazon’s hengeltje naar de beschaving.
Killer van boekverkopers
De grote boekverkoperskiller in die e-readerluwe dagen was het usb-stickje met zo’n 2000 gratis digitale boeken van een voorlijke achterneef, die iedereen wel in de familie heeft. Daarop stond een derde rotzooi, een derde wereldliteratuur en een derde best aardige Nederlandse romans. Gratis digitale boeken werkte voor de acceptatie van de e-reader als porno bij de videorecorder. Je kon er niet genoeg van krijgen. Zonder een spoortje meelij met uitgevers, want ook toen waren de (Nederlandse) prijzen van digitale boeken een beroving op klaarlichte dag. Ik had (en heb nog) twee handige zonen die daarnaast op bestelling mijn lijstje gewenste titels binnen vijf minuten uit Pirate Bay of andere internetroofholen binnensleepten. Zonen zijn een zegen voor je digitale leven.
‘Echte boeken ruiken zo lekker’
En famille bezitten wij thans vier e-readers. Bij ieder bezoek aan Amerika kocht ik er eentje bij (voor $ 99 heb je al een Paperwhite E-reader, met ingebouwd licht, het ideale cadeau voor familieleden). Het weeïge verweer van achtergebleven collega’s en vrienden dat ‘echte’ boeken zo lekker ruiken en papier zo heerlijk tactiel bladert, ik had en heb er niet veel mee. Jawel, voor statenbijbels op gevelouteerd papier gebonden in bokkenleder maak ik graag een uitzondering.
‘Je wordt wijzer, slimmer en gelukkiger van een goede e-reader’
Er zijn veel subjectieve argumenten voor papier op te sommen, maar nog veel meer rationele voor digitaal lezen. Het belangrijkste: je wordt wijzer, slimmer, belezener en – vaak – gelukkiger van een goede e-reader.
Theoretisch gezien neem je gemiddeld naar slaapkamer of Seychellen 400 boeken mee op je e-reader. En virtueel ruim 3 miljoen (indien via het Amazon-netwerk, dat steeds meer Nederlandstalige titels aanbiedt). Maar minder gesjouw met kilo’s papier – alhoewel: bij vliegen scheelt het een in te checken koffer – is niet alles. Erger voor papieradepten is dat ze ook deze verbijsterende voordelen (ik ga even uit van de Kindle) moeten missen: Word Wise, X-ray en Clipping. Moeilijke woorden? Druk op het woord en Van Dale en Wikipedia geven in kadertjes definities en achtergronden.
Maak een röntgenfoto van je boek
Word Wise is handig bij Engelstalige boeken en kun je instellen op weinig of veel betekenis-hints. Boven ‘liberty’ verschijnt het woord freedom. Boven ‘bookshop’ a store that sells books. Dat is niet zo moeilijk. Maar snelle hulp bij woorden als ‘obliteration’ of ‘proficiency’ is welkom.
X-ray is geweldig. Stel, je bent even de weg kwijt in dat boek met al de karakters. Dan tik je op X-ray en krijg je informatie over de personages plus bijhorende passages (met citaten) in het boek. Amazon zegt wat snoeverig: “X-Ray lets you explore the ‘bones of a book.” De ‘röntgenfunctie’ werkt vooral op (populaire) Engelstalige boeken. X-ray geeft ook (zonder wifi) uitleg over begrippen als USSR of bolsjewiek. Erg gemakkelijk als je een Russische roman leest.
‘Zoveel moois, dat kan ik allemaal niet onthouden’
Maar ‘clipping’ is de mooiste functie. Ik geef regelmatig schrijfcursussen en mijn eerste vraag is altijd: ‘Wat zijn je favoriete boeken of schrijvers?’ En de tweede vraag: ‘En wat vond je de mooiste zin uit het boek?’ Dan luidt het antwoord vaak: ‘Dat weet ik niet. Er was zoveel moois, dat kan ik allemaal niet onthouden.’
Waarom lees je dan eigenlijk? Ik begrijp best dat je niet met pen en papier in de weer gaat om tijdens het lezen elke mooie beeldspraak te noteren. Dat is meer werken dan genieten. Op een beetje e-reader veeg je even over een memorabele zin, die prompt voor je wordt opgeslagen in een privédocument. Kun je later downloaden en van tags voorzien. Zo haal je meer uit een boek.
Jan Six: ‘Onvoorstelbare zuip- en eetpartijen’
Mijn oogst van een week Rode Zee was onder (veel) meer: “You’ll be a lawyer. Magnificent memory. Sense of logic, no imagination and no brains. My favourite chap, Teddy Feathers, as a matter of fact. I dare say.” (Uit: Old Filth, van Jane Gardam.)
“Doorgaans konden bruiloften zeven tot negen dagen duren, het waren onvoorstelbare zuip- en eetpartijen. Nu mochten feesten niet langer dan twee dagen duren, met maximaal vijftig gasten.” (De levens van Jan Six, Geert Mak.)
“Zoek jij maar naar spirituele verheffing en hemelse vrede, stuk onbenul, dacht ze, dan zorg ik dat alles hier op aarde werkt.”(Klont, Maxim Februari.)
“Ze had een kont als een Boheems buffet.” (Tsjaikovskistraat 40, Pieter Waterdrinker.)
By the way: Pieter Waterdrinker gaat volgens mij op maandag 7 mei 2018 de Libris Literatuur Prijs winnen. Hoogste tijd want de nijvere correspondent/schrijver Waterdrinker bouwt al jaren aan een oeuvre. En Tsjaikovskistraat 40 is een monument van een biografische roman (en zeer clipbaar).
De moraal: wat je in je e-reader hebt ‘geclipt’ kun je nooit meer vergeten. En daar ging het toch om bij het lezen?
In het vliegtuig op het klaptafeltje
Nog een paar voordelen van digitaal boven papier. Door het kleine formaat kun je overal en altijd gemakkelijk lezen. In bad (er zijn speciale plastic zakken) met één hand, naast je bord in het restaurant, in het vliegtuig op het klaptafeltje naast het Transavia-saucijzenbroodje.
Digitaal lezen is nu over het algemeen – zeker bij Amazon – goedkoper dan fysiek lezen (ik betaal nu al jaren netjes voor mijn e-books). Bol.com biedt sinds een jaartje voor € 9,99 per maand een Spotify-achtige Kobo Plus abonnement. ‘Onbeperkt lezen’, zegt Bol. Dat is niet helemaal waar omdat je uit een beperkte catalogus moet kiezen (die overigens genoeg literatuur herbergt). Wijbrand Schaap wees 22 januari op Cultuurpers op een positief effect van Kobo Plus: ‘Ik weet dat ik zelf inmiddels ontzettend veel meer boeken lees dan voor die tijd. En dat neemt alleen nog maar toe.’ Goed voor lezers, schrijvers en uitgevers.
‘Reading at breakfast… No good!’
Nadelen zijn er ook. Het schermpje van de e-reader staat nog in de kinderschoenen. Het is soms te klein, te korrelig, te stijf en te weinig aaibaar. Teksten met foto’s en grafieken en pdf’s gaan op een e-reader volledig de mist in. Een groeiend aantal digitale toeters en bellen sturen de e-reader fluks in de richting van een klein iPadje. Daar zit je ook niet op te wachten, voor je het weet krijg je weer mail binnen.
Tijdens het ontbijt in mijn Egyptische hotel legde ik de e-reader naast mijn omeletje. Waarom eigenlijk? Het eerlijke antwoord is: omdat het kón. De Egyptische ober ging hoofdschuddend naast me staan en zei: ‘Reading at breakfast… No good.’
Wijze woorden
Wijze woorden. De ober legde (al dan niet bedoeld) de vinger op de groeiende rusteloosheid die ontstaat door de mogelijkheid om elke situatie naar je hand te willen zetten. Omdat het kan. Overigens: de stand op mijn Egyptische strand begin februari onder een leespopulatie van Nederlanders, Belgen, Duitsers, Oekraïners, Fransen en Italianen: 35 procent e-reader hanterende hete-woestijnlezers. Best veel.
Er is geen reden je enkel vast te klampen aan het papieren boek, als een drenkeling aan een stuk drijfhout. Je doet jezelf dan ernstig te kort.
Nederlands 
English (UK) 
Français 
