Het voelt als een variant op een scène uit een klucht. Op scène: de pr-medewerker van Birmingham REP, een voor de première vanuit Nederland ingevlogen journalist en de in allerijl opgetrommelde regieassistente. Locatie: een chic hotel in hartje Birmingham. Tijdstip: zondagochtend iets na tienen. Het onderwerp: seks en het veel omvattende begrip ‘anxiety’. Go!
De grote afwezige is regisseur Calixto Bieixto, wiens opmerkelijke theatercollage The String Quartet’s Guide to Sex and Anxiety de vorige avond de wereldpremière beleefde.
Ongemakkelijk
Wanneer ik tegenover Lucía Fernández zit, is duidelijk dat we allebei niet op ons gemak zijn, meer dan een beetje ‘anxious’. Ik stel mijn eerste vragen, eigenlijk bedoeld voor Bieixto. Ik vraag of dit, zoals hij in een ander interview stelde, zijn meest persoonlijke voorstelling is.
Geroutineerd zwakt Fernández zijn statement af: ‘Al onze voorstellingen zijn persoonlijk. Dit is wel een voorstelling waar Calixto al meer dan vier jaar mee bezig was, maar dat maakt deze niet meer of minder persoonlijk.’
Seks verkoopt?
Ik vraag naar de titel, merk op dat seks in de voostelling weliswaar een rol speelt, maar veel minder dan de titel suggereert. ‘Dat klopt, oorspronkelijk wilden we de voorstelling The Anatomy of Melancholy noemen, naar de zeventiende eeuwse tekst van Robert Burton waaruit we fragmenten hebben geselecteerd. We hebben ons een beetje laten overhalen om een meer uitdagende titel te kiezen.’
‘Voor de kaartverkoop?’, opper ik voorzichtig, maar een eenduidig antwoord krijg ik niet. Ik stel nog een paar vragen van mijn lijstje, maar het is duidelijk: dit werkt niet.
‘This is a bit awkward,’ mompel ik en schuif mijn meer expliciete vragen weg en besluit gewoon te praten over wat we gisteravond zagen en hoorden. Het resulteert al snel in een misschien wel boeiender gesprek dan met de regisseur zelf. Niet alleen over de voorstelling, maar ook over het repetitieproces.
Wonderlijk amalgaam
The String Quartet’s Guide to Sex and Anxiety is een op papier wonderlijk amalgaam van het Heath String Quartet en vier acteurs die hun sporen in het theater en ver daarbuiten ruim verdiend hebben. Delen uit het tweede kwartet van Ligeti en het elfde van Beethoven worden onderbroken door monologen waarin allerlei vormen van onrust aan bod komen. Van onschuldig alledaagse tot levensbepalende. Van neurotische tics tot diepe wonden die niet geheeld kunnen worden. Allemaal veroorzaken ze stress.
Een decor is schijnbaar afwezig. Op het kale speelvlak bij aanvang lukraak neergezette stoeltjes en lessenaars. Stoelen en lessenaars die in het vervolg veel meer dan dat blijken. De enorme wand met opgestapelde stoelen die als achterwand fungeert, is allerminst statisch. Het ene moment een niet storende aanwezigheid, maar even later letterlijk een muur die op je afkomt. Donker, dreigend en na het enige schrikmoment in de voorstelling chaotisch. En dankzij slimme belichting een apocalyptisch landschap waarin musici en acteurs zich bewegen.
Tragisch én komisch
Elke acteur belichaamt een ander aspect van onrust. De wanhopige kant wordt getoond door Cathy Tyson. In een indrukwekkende en hartverscheurende monoloog vertelt zij over de ongelukkige dood van een kind. Seksuele frustraties en trauma’s worden verwoord door Mairead McKinley, gebruik makend van teksten van Houellebecq. Miltos Yerolemou is afstandelijker, meer filosofisch in fragmenten uit Robert Burtons The Anatomy of Melancholy.
Dat lijkt loodzwaar, maar de fascinerende voorstelling is wel degelijk ook ontzettend grappig, al is de lach hier die van de boer met kiespijn.
‘Precies!’ lacht Fernández. ‘Natuurlijk, het gaat over zware onderwerpen, echte trauma’s, maar ook over ingebeelde. Nick Harris weet dat geweldig over het voetlicht te brengen. Wat begint als een herkenbare fobie wordt, door uitvergroting en opstapeling van de ene na de andere angst, grotesk. En dan komt nog de enorme opsomming van zogenaamde therapieën en gekozen zelfmedicatie.’
Concentratie en interactie
Ongebruikelijk, zeker voor de leden van het Heath Quartet, is dat de strijkkwartetten van Ligeti en Beethoven niet aan een stuk door worden gespeeld.
Daaraan is veel gewerkt. ‘In de eerste repetiedagen moesten we heel duidelijk maken wanneer het kwartet ‘abrupto’ weer verder moest spelen en op welke momenten ze juist meer dan tien seconden rust moesten nemen. Al snel veranderde dat, hoefden wij niets meer te zeggen en gingen de musici meer en meer op eigen gevoel af.’
‘De musici zijn net als de acteurs constant op het podium aanwezig. En net zoals een acteur die in een scène niets zegt, maar gedurende de hele voorstelling wel de spanningsboog moet vasthouden, geldt dat hier ook voor het Heath Quartet. Ook als ze niet spelen nemen ze deel aan de handeling, bewegen door de ruimte.’
Onrust is van alle tijden en kent vele vormen
We praten over de grote diversiteit van de gesproken teksten. ‘Al bij de eerste lezing vielen de oude teksten van Burton samen met die van Houllebecq en de speciaal voor deze voorstelling geschreven teksten. En meer dan dat: het was al snel niet meer duidelijk uit welke tijd welk fragment kwam, ze vormden zeker door de inbreng van de acteurs al snel een eenheid, los van tijd en plaats.’
Over de vele verschillende vormen van onrust. ‘Soms is die gemakkelijk herleidbaar naar een specifieke gebeurtenis, vaak is die vager. Soms is die volkomen invoelbaar, soms ook ietwat lachwekkend. We hebben er allemaal last van.’
Deel van de performance
Onderweg naar het vliegveld, met nog ruim een uur voor vertrek, realiseer ik me dat alles van deze ochtend een perfecte illustratie van de voorstelling is.
De persoonlijke onrust? Kom ik wel op tijd op het vliegveld? Hoe maak ik iets van dit interview dat ik zo goed had voorbereid?
De collectieve onrust? In Birmingham zag ik op meerdere plekken blokkades met als doel een aanslag met een voertuig te voorkomen. Op het vliegveld oogt iedereen nerveus.
Op drie kilometer hoogte vraag ik me af of Bieixto me een onderdeel van de performance heeft gemaakt.
Goed om te weten
Nederlands 
English (UK) 
Français 
