Ook in Limburg zijn er problemen met de regio (en verdenkt men de adviseurs van willekeur en voortrekken)

Op Prinsjesdag bepaalt het college van gedeputeerde staten in Maastricht de toekomst van verschillende culturele instellingen uit Limburg. Het college vergadert over 2.2 miljoen extra geld en daarmee over het voortbestaan van culturele instellingen. De miljoenen zijn beschikbaar gekomen nadat gedeputeerde Ger Koopmans half augustus besloot de subsidie aan de Jan van Eyck Academie en Opera Zuid uit de reguliere begroting te halen en niet uit de cultuurpot. Waar het ook over zou moeten vergaderen is het functioneren van de Cultuurtank.

Afgelopen mei adviseerde de Cultuurtank (de Limburgse adviescommissie voor cultuur) Gedeputeerde Koopmans van de provincie Limburg hoe de ruim 11 miljoen te besteden over Cultuurplanperiode 2021-2024 en Subinfrastructuur 2021-2022. Instellingen met een cultuurplanstatus krijgen exploitatiesubsidie en behoren tot de culturele top. De subinfrastructuur kan gezien worden als een voorportaal en bestaat uit tweejarige projectsubsidies.

Puntensysteem

Het advies leidde tot hevige kritiek in de media door het gebrek aan geld voor Noord en Midden Limburg. Slechts 1 instelling uit Midden Limburg tegenover 20 uit Zuid Limburg kreeg de cultuurplanstatus. Gedeputeerde Koopmans reageerde begin juni op L1 radio: ‘Vanaf dag één dat ik zes jaar geleden gedeputeerde werd, heb ik gezegd dat de verdeling van de cultuursubsidies over de provincie beter moet. Maar in het advies van de Cultuurtank verbetert dat niet’. De Cultuurtank beantwoordde daarop vragen van de VVD dat er ‘objectief en primair is beoordeeld op basis van het puntensysteem’.

Het culturele zwaartepunt in Limburg ligt al jaren in het zuiden. Om de zuidelijke instellingen te stimuleren buiten de regio te programmeren is echter maar 1 extra punt beschikbaar. Voorbeelden van de problematiek rond geografische spreiding zijn er ook bij de Raad van Cultuur en het Fonds Podiumkunsten. De eerste koos vanwege de standplaats Groningen voor dansgezelschap Club Guy and Roni ten koste van Scapino Rotterdam. Beide gezelschappen kregen een positieve beoordeling maar de raad moest van de minister een keuze maken.

Bij het Fonds Podiumkunsten heeft men vanwege het veel lagere beschikbare budget ‘de spreiding een minder grote nadruk gegeven in de beoordeling’. De problemen zijn nu ondervangen door 15 miljoen extra geld van het kabinet voor het Fonds Podiumkunsten. Scapino Rotterdam werd in juni door een meerderheid in de Tweede Kamer alsnog gesubsidieerd. Het blijkt dat adviescommissies met de beschikbare budgetten geen geografisch spreiding kunnen afdwingen zonder in te boeten op artistieke kwaliteit. De vraag die een adviescommissie zich vooraf zou moeten stellen is of de opdracht die ze heeft uitvoerbaar is.

Orlandofestival

Laten we eens naar een specifiek voorbeeld kijken. Het puntensysteem is inzet van de lobby voor het voortbestaan van het Orlandofestival. Het Orlandofestival wordt al 38 jaar georganiseerd door Stichting Kamermuziek Limburg (SKL) en bestaat uit 40 kamermuziekconcerten.  Het kamermuziekfestival kreeg bij het onderdeel gezonde bedrijfsvoering geen punten en werd daarmee uitgesloten van provinciale subsidie.

SKL uitte haar verbazing in een brief van 28 mei aan het college over ‘de plotsklaps gezakte waardering’ die niet ‘objectief onverklaarbaar’ is. Ze wijst in de brief op feitelijke onjuistheden en verkeerde conclusies. Toen hier geen reactie van de Cultuurtank op kwam heeft de stichting adviesbureau Berenschot gevraagd een contra-expertise te doen.

Publieksbereik

In het advies is te lezen dat bij ‘Publieksbereik’ de Cultuurtank stelt dat ‘het traditionele publiek eindig is en vergrijst’. Dat zal op de wat langere termijn zeker het geval zijn maar niet in de betreffende periode. Berenschot haalt een onderzoek van SCP (Het Sociaal Cultureel Planbureau) aan waarin is berekend dat er in 2020 3,3 miljoen 65-plussers in Nederland zijn en in 2030 circa 4,1 miljoen. Berenschot wijst daarnaast op een omissie van de Cultuurtank. Die zegt namelijk niets over de stijging van publieksbereik met 23%.

De puntentelling van de Cultuurtank op de vijf elementen waar ‘gezonde bedrijfsvoering’ uit bestaat, blijkt dus een tombola. Berenschot vergelijkt de beoordeling van Orlando met andere instellingen. Er waren in totaal vier punten te krijgen bij eigen inkomsten, financieel risico, publieksbereik, Governance Code Cultuur en Fair Practice Code. Te lezen is dat er bij een instelling slechts toelichting wordt gegeven op 1 onderdeel en ze toch 3 van de 4 punten krijgt. Bij meerdere aanvragen uitte de Cultuurtank twijfels bij eigen inkomsten, financieel risico en publieksbereik. Alleen bij SKL leidde dat tot een nulscore. Berenschot concludeert dat er ‘een verschil van opvatting is tussen SKL en de Cultuurtank over wat gezonde bedrijfsvoering is’. Waarmee het op een vriendelijk manier wil zeggen dat criteria willekeurig zijn toegepast.

Adviescommissies voor cultuur zijn er om instellingen op hun artistieke waarde te beoordelen en om politieke willekeur bij toekenning van subsidiegeld tegen te gaan. In Limburg lijkt dat omgekeerd. De vraag is welke afweging de gedeputeerde gaat maken bij het toekennen van de 2.2 miljoen extra geld.