Diepe ontroering en veel humor bij Laurie Anderson in het Holland Festival

Laurie Anderson bezocht het Holland Festival voor een derde keer en speelde een uitverkocht Carré plat. Met een voor de gelegenheid vijfkoppige Sexmob, een jazz combo uit New York, bracht ze bekende en minder bekende nummers uit haar ruim vier decennia omspannende oeuvre. En ieder nummer voelde alsof het haar dierbaar was, met frisse, nieuwe arrangementen van contrabas en bariton saxofoon. Het hele concert was voorzien van een achtgergrondprojectie, waarin ik beelden herkende uit haar film Heart of a dog, maar ook de Chalk Room uit haar VR installatie.

Haar focus lag op ouder werk, met een aantal nummers van Big Science, de plaat uit 1982 met daarop haar onwaarschijnlijke hit O Superman, dat in Nederland in de top 10 kwam, en in Engeland zelfs op 2 in de hitparade. Mijn liefde voor deze uitzonderlijke performer is toen geboren, en de reacties op de eerste 3 noten lieten zien dat ik niet de enige ben.

New Yorkse avant-garde

Anderson heeft een achtergrond in elektronische muziek, avant-garde, beeldende kunst, performance en film. Ze belichaamt de rijke geschiedenis van de New Yorkse kunst-scene uit de jaren ’70 en erna, was bevriend met legendarische performance kunstenaars als Chris Burden. Burden liet zich ooit vijf dagen opsluiten in een locker als performance, maar radicaler, liet zich als kunstwerk in zijn arm schieten met een klein kaliber pistool. Deze performance was de aanleiding voor Andersons eerste single It’s Not the Bullet that Kills You (It’s the Hole), dat ze gisteren met nieuw elan speelde.

In haar intermezzo’s toonde Anderson zich op haar best: wijs, warm en ontzettend grappig. Ze liet een plaatje zien, dat gebruikt wordt op het web om aan te tonen dat je geen robot bent. Hoeveel plaatjes met een brandkraan zie je? We moeten onze menselijkheid aantonen met een plaatje en dat wordt door, uiteraard, robots geverifieerd. Robots leren ons hun taal. Met dit soort terloopse observaties en haar teksten heeft ze steeds de vinger op de zere plek. Haar bekende intonatie, met pauzes en accenten op onverwachte plekken geven haar werk iets dat tegelijk scherp en warm, ironische en wijs is.

De aankondiging van Only an expert vertelde dat mensen die denken dat technologie onze problemen gaan oplossen, technologie niet goed begrijpen. En problemen evenmin. En dan barst ze los in een van haar grappigste nummers, over hoe experts niets doen, behalve expert zijn. Desnoods in een verzonnen probleem.

Oerschreeuw

In een andere introductie, vertelde ze dat Yoko Ono, gevraagd naar haar reactie op de presidentsverkiezingen in 2016, antwoordde met een drie minuten durende schreeuw. Geen performatieve schreeuw, maar een brul. En Anderson vroeg het publiek om ook te schreeuwen. Geen drie minuten, maar tien seconden. Om genocide, de oorlog in Oekraïne, klimaarcrisis, persoonlijke crisis, er is genoeg om even heel hard om te schreeuwen. En bomvol theater schreeuwde secondelang de longen uit het lijf.

Diepe ontroering was er ook. Met Lou Reed, de overleden echtgenoot van Laurie Anderson, op scherm en met zijn mooie, soms krachtige, soms bijna breekbare stem. Met z’n zessen op het podium gingen Anderson en Sexmob tekeer met noise en gruizige feedback, dat deed denken aan kringen rond Sonic Youth. Maar dan met teksten die de meest intense liefde tussen Reed en Anderson voelbaar, nee, tastbaar maakte. Het was rauw, intens, maar zo sterk en liefdevol. Alfred Lord Tennyson dichtte het al: “Tis better to have loved and lost, than to never have loved at all”.

Krijgskunst op een halve vierkante meter

De avond eindigde met Tai Chi, de vechtkunst die Anderson samen met Lou Reed beoefende. Ze vroeg de zaal op te staan en mee te doen, als we wilden. Een beetje onhandig in veel te weinig ruimte, probeerden we haar vloeiende bewegingen te volgen. Maar vergis je niet, vertelde ze, de sierlijke bewegingen van de arm, is de beweging van een onthoofding. Het is geen dans voor oude mensen, het is krijgskunst. En met die zin, die korte introductie in iets wat voor de meeste bezoekers wezensvreemd is, toonde ze haar magie: zacht, warm, humoristisch, maar uiteindelijk ook vlijmscherp.

In deze geïmproviseerde toegift lukte het misschien niet om de dao te omarmen, of de Yang-stijl te doorgronden, maar we kwamen wel iets dichter bij Laurie Anderson.