Fascinerende televisie, dat zeker. Cabaretier Theo Maassen, die zich in dit Zomergastenjaar ontpopt als uitstekend interviewer, ging ‘full Paxman’ op Khadija Arib. In navolging van de beroemde BBC Newsnight-presentator Jeremy Paxman trok hij alles uit de kast om de voormalige Tweedekamervoorzitter een bekentenis te ontlokken. Het lukte niet, en om half 12, na een heel spannend uur interviewtelevisie, stond het 0-0. Er volgden geen penalty’s, wel een prachtige film. Ook bleef een heel belangrijke vraag hangen: waarom werd juist The Singing Detective ertussenuit gehaald?
Zomergasten is inmiddels een begrip. Het format is bijna dwingend geworden. Een gast bereidt een tiental televisiefragmenten voor waarmee die een verhaal kan vertellen. Aan de presentator de taak om dat verhaal te begeleiden, en – als het té glad wordt – te laten kantelen, de gast te ‘breken’ en de kijker het gevoel te geven dat die echt wat nieuws geleerd heeft. Vanwege de lange duur van het programma ligt dit format er minder dik bovenop dan bij College Tour, waar het breekpunt steevast op een minuut of tien voor het einde wordt ingebracht (de kinderen van Sigrid Kaag als laatste voorbeeld).
De lichaamstaal sprak boekdelen
Al aan het begin van de drie uur Zomergasten met Khadija Arib werd duidelijk dat het een interessante avond zou worden. Arib zette in met prachtige, emotioneel geladen fragmenten, van onder meer Hello Goodbye. Theo Maassen volgde welwillend, maar draaide meer op zijn stoel en onderbrak het betoog vaker dan hij deed bij zijn eerdere – mannelijke – gasten. Dat zou je kunnen duiden als typisch mannengedrag. Dat was het ook, maar er zat achter dat het deze avond niet om het levensverhaal van Arib zou moeten gaan, maar om De Vraag: wat was er aan de hand in het presidium van de Kamer waardoor na haar vertrek een beerput werd opengetrokken?
Die Vraag bleef tergend lang in de lucht hangen. Al die tijd zat Arib op een zichtbaar met kussens verhoogde stoel om niet te klein te ogen tegenover de 2 meter van Maassen. Dat werd duidelijker in beeld gebracht dan gebruikelijk is, al waren de ‘overshoulder’ opnames van Maassen tegenover Arib korter dan in de eerste twee afleveringen, om het beeld van een imponerende man tegenover een duidelijk kleinere vrouw niet te laten overheersen. (in mijn vorige beschouwing leg ik uit hoe dat zit met telelenzen). Ondertussen bestookten ze elkaar met charme. Iets waarin ze allebei even goed bleken. Dat hield het gesprek inzichtelijk en warm.
Niet weglopen was een prestatie
Om half elf was het tijd voor De Vraag. Maassen koos direct voor de aanval, en maakte duidelijk dat hij geen genoegen zou nemen met Aribs verdediging. Zij bleef op haar beurt in de plooi en aardig, en hield vast aan het feit dat de klachten aan haar adres anoniem waren en zij na een jaar nog steeds niet wist waarvan zij werd beschuldigd. Dat het niet ontaardde in ordinaire ruzie, en Arib niet wegliep, is te danken aan beider beleefdheid, maar thuis zaten we op het puntje van de stoel.
Er sneuvelde een fragment. Dat gebeurt vaker, maar meestal wordt er dan overlegd. Dit keer had de regie al besloten dat het geplande fragment uit The Singing Detective zou worden overgeslagen. Dat is opmerkelijk, en dit was ook het enige moment dat Khadija Arib zichtbaar van haar stuk was. Het is ook vreemd, want doorgaans wordt niet een fragment tussen de anderen uitgehaald, maar rolt men vanaf het einde op.
Wanneer is dat besluit genomen?
Arib was ontstemd, omdat ze met een betekenisvol fragment uit The Singing Detective haar punt had willen maken, zoals ze zelf tot twee keer toe herhaalde. Die kans werd haar ontnomen. De vraag is nu waarom – en eigenlijk ook wanneer – de redactie dat besluit genomen had. Zonder in complotdenken te vervallen, lijkt het erop dat de keuze al veel eerder gemaakt was. Maassen werkt immers zonder ‘oortje’, dus krijgt geen tussentijdse regie-aanwijzingen.
Het zou fijn zijn wanneer de VPRO het bewuste fragment alsnog beschikbaar zou stellen.
Nederlands 
English (UK) 
Français 
