Even ruiken aan de speciale aanpak van Lotte van den Berg, vers terug uit Afrika

Wat ze doet is kwetsbaar op het confronterende af. Theatermaakster Lotte van den Berg heeft  een zo persoonlijke kijk op de wereld dat die buiten de veilige context van het theater wel eens absurd kan overkomen. Of vervreemdend. Zondag 26 september keerde ze met de leden van haar Dordtse locatietheatergezelschap OMSK terug van een verblijf van vier maanden in de Kongolese hoofdstad Kinshasa. Een volle zaal in de Rotterdamse Gouvernestraat mocht er vervolgens bij zijn toen ze een paar uur na de landing de koffers uitpakten.

Wie verre reizen doet kan veel verhalen, maar  niet direct na terugkeer. De overgang van de ene sfeer naar de andere is daarvoor meestal te groot. Des te dapperder van Lotte van den Berg dat ze ons toch iets probeert te vertellen. Zoals dat gaat bij kunstenaars doet ze dat minder met woorden dan met beelden.

Ze heeft een jonge actrice gevraagd om proefkonijn te zijn in haar eerste poging om vorm te geven aan wat Kinshasa met haar deed. De actrice is zelf niet mee geweest en dus even blanco als wij. De actrice probeert dapper te laten zien hoe het voelt om altijd en overal aangeraakt te worden, en toch eenzaam te zijn. Het is eerst aandoenlijk, dan gênant en dan plots mooi, maar nog steeds niet wat Lotte van den Berg eigenlijk wil laten zien. Over de collectivistische samenleving in Kongo leert het ons weinig. Het roept ook vragen op in de zaal: ‘Is het niet logisch dat iedereen naar je kijkt wanneer je als blanke vrouw in een gek T-shirt door Kinshasa loopt?’ Het antwoord van Lotte van den Berg op die vraag bevredigt niet, maar de zaal gunt het haar. We zijn hier ook niet om te discussiëren, maar om iets samen op te bouwen, laat Van den Berg ons weten. Het is illustratief voor de afstand die er is tussen de net teruggekeerde reiziger en het achtergebleven thuisfront, ook wel mee te maken op dia-avondjes vol onoverbrengbare herinneringen.

Terwijl de poging om de actrice een gevoelsherinnering te laten spelen langzaam verzandt, komt de rest van het gezelschap vanaf de tribune naar voren. De acteurs en technici pakken koffers uit, leggen tekeningen neer, doen acts uit hun Kinshasa-periode na en laten uiteindelijk ook het publiek toe tussen hun uitstalling van souvenirs. En de toeschouwers lopen ertussendoor, kijker ernaar, praten mee of lopen de zaal uit.

Lotte van den Berg kan prachtige dingen maken. Legendarisch is haar ode aan de morgenstond in een Brabantse woonstraat, en met haar ontwapenende manier van werken kan ze misdadigers en down-patiënten tot spelen krijgen. Met echte acteurs wil het soms minder vlotten, zo ondervond ze bij het Antwerpse Toneelhuis. Daarom is ze eigenlijk nog steeds op zoek naar wat haar vak haar vak maakt. Eerder bracht die zoektocht haar in het verre oosten, dit keer trok ze naar de hoofdstad van het door een koloniaal verleden verscheurde Kongo. Ik probeerde te achterhalen wat haar had aangetrokken naar die metropool met 10 miljoen inwoners, maar in het gesprek kwamen we er niet uit. Afwachten dus, wat hier over een jaar uitkomt.

26 september gezien: Cold Turkey door OMSK, in coproductie met Compagnie Dakar, Theaterfestival Boulevard (’s-Hertogenbosch), K-Mu Théâtre Kinshasa, Kunstenfestivaldesarts (Brussel), Steirischer Herbst (Graz), Theatre Embassy en Zürcher Theater Spektakel, De Internationale Keuze van de Rotterdamse Schouwburg en NXTSTP Met steun van het Cultuur Programma van de Europese Unie.

Het onderzoek wordt financieel ondersteund door  Fonds voor Cultuurparticipatie, Oxfam Novib, SNS REAAL Fonds en VSB Fonds. OMSK ontvangt structurele subsidiëring van het NFPK+ en de gemeente Dordrecht.