Faustin Linyekula enscèneert met “La Création du Monde” (Fernand Léger, Darius Milhaud) de “fundamentele gelijkenis tussen negers en ballerina’s”, #HF12.

De afro-kubistische dansklassieker uit 1923 is vandaag en morgen in het Muziektheater te zien, van commentaar voorzien door de Congolese choreograaf  Faustin Linyekula. “Europeanen hebben geen idee dat zij de gezamenlijke geschiedenis van Afrika en Europa ontkennen. België maakt deel uit van het dagelijks leven in Congo, maar Belgen weten nauwelijks iets over Congo, of het zijn de clichés over armoede en sterfte. De jongste generatie weet niets van koloniale geschiedenis. Bij dat verschil in perceptie stel ik vragen.”

“La Création du Monde” wordt in Frankrijk ook wel het eerste negerballet genoemd. Léger en Milhaud werkten samen met de schrijver Blaise Cendrars en de choreografe Jean Börlin. De première in 1923 in Parijs werd een schandaal-succes, waarbij teksten verschenen als: “De wildste, dissonanste jazz, zoals die bij achterlijke volken moet te horen zijn, barstte in alle hevigheid los. Men is verbaasd te horen dat dit avant-garde wordt genoemd.”

Kolonialisme

Wat ooit wilde muziek was en kennelijk achterlijk leek, is nu sferisch modernisme geworden. Maar wild blijft de manier waarop Afrika ten tonele wordt gevoerd, als een oogverblindende, puur esthetische, kubistische fantasie in een tijd dat het Europese kolonialisme steeds bloediger hoogtepunten bereikte. Of zoals Linyekula schrijft in een begeleidende tekst: “Waarom negeerden de grootste intellectuelen zo verbeten wat onder het juk van hun eigen land gebeurde?”

Linyekula vraagt zich af wat er nu eigenlijk in de afgelopen decennia veranderd in deze ongelijke verhouding. Een progressieve Franse krant schreef een aantal jaren geleden lovend over zijn werk, maar vond dat hij zijn talent vergooide omdat hij geen “Afrikaans” werk maakte. Linyekula maakte in die tijd naam in Europa met een Rock Opera waarin hij het no future devies van de punk op zijn eigen ervaring toepast.

Faustin Linyekula is al jaren gefascineerd door het “eerste negerballet” en schrijft in een tekst uit 2006: “Zo begon ik de fundamentele gelijkenis te begrijpen tussen negers en ballerina’s: ze hebben allebei een meester …” In 2002 richtte hij in Kisangani in Congo zijn eigen gezelschap op, Studio Kabako. Hij toerde door de wereld – de maanden buiten Afrika leveren het geld om de vele activiteiten van zijn gezelschap in Congo te financieren – en ontving de prestigieuze Prins Claus prijs.

Waarom werkte Faustin Linyekula samen met het Ballet de Lorraine, dat zo op het oog een nogal jonge cast heeft en erg onschuldig aandoet binnen de beladen context die hij aanpakt?

Linyekula: “Er waren praktische redenen natuurlijk. Alleen met een echt groot gezelschap kun je “La Création du Monde” reconstrueren. Maar ik wilde ook de dansers laten zien dat er meer is dan alleen volgzaam de passen van een ander uitvoeren, – dat ze co-creator zijn. Ik wil dat het publiek de dansers eerst ziet, voordat ze ‘undercover’ gaan in de fantasie, verborgen worden onder de exotische maskers, kostuums en decorstukken. Een wereld creëren betekent dan uit stukjes en beetjes een groter geheel smeden, dat niet het enig mogelijke verhaal is, maar het mogelijke verhaal van deze mensen. Door de energie van die jonge mensen, het wereldje waarin ze leven met spanningen en gevoelens, serieus te nemen en op het podium te zetten, hoop ik dat ze ieder hun verantwoordelijk gaan nemen voor wat ze doen en waar ze deel vanuit maken.”