Van Stedelijk naar softerotica: De merkwaardige carrière van Sam Taylor-Wood/Johnson

De kritische commotie die er is ontstaan rondom de verfilming van het boek Vijftig tinten grijs van E.L. James lijkt zich vooral te richten op de brave tamheid van het eindproduct. Iets dat in contrast staat met de vermeende gewaagdheid van het boek, waar een maagdelijke jonge vrouw zich seksueel laat inwijden door een rijke SM-yup. Filmcriticus Antony Lane somde de manco’s van de film perfect op in zijn gevatte en vermakelijke recensie in de New Yorker:

“Think of it as the Downton Abbey of bondage, designed neither to menace nor to offend but purely to cosset the fatigued imagination. You get dirtier talk in most action movies, and more genitalia in a TED talk on Renaissance sculpture.”

Opvallend genoeg lees je in de pers weinig over de curieuze achtergrond van regisseuse Sam Taylor-Johnson. Zij maakte een naam voor haarzelf als kunstenaar toen zij nog als Sam Taylor-Wood door het leven ging. Zij behoorde tot een latere lichting van die groep van trendy provocateurs die in Engeland bekend zou staan onder de naam Young British Artists (YBA). Het gezelschap leverde controversiële kunstsupersterren op zoals Tracey Emin en Damien Hirst. Sam Taylor-Wood maakte in die tijd gladde, maar confronterende foto’s en films. In 2002 was haar werk te zien in het Stedelijk, waaronder haar opvallende zelfportret met een opgezette haas.

Voor Sam Taylor-Wood was het een kleine stap naar de wereld van de roem. Elton John was een bewonderaar en verzamelaar van haar werk. Voor hem regisseerde zij in 2001 een kale videoclip waarin acteur Robert Downey jr. het liedje ‘I want Love’ lipsynct.

Net als andere Britse kunstenaars waagde zij zich ook aan een filmcarrière. Die overstap heeft gemengde resultaten opgeleverd. Wie heeft er bijvoorbeeld van Tracey Emins film Top Spot (2004) gehoord? Daarentegen wist Steve McQueen zijn indrukwekkende Hunger (2008) op te volgen met Shame (2011) over een man die verslaafd is aan seks, maar geen emotionele banden kan aangaan. Een film die in zijn stijl en inhoud explicieter en gewaagder is dan 50 Shades of Grey. Zijn laatste film, Twelve years a slave (2013), werd alom geprezen.

McQueens artistieke succes contrasteert sterk met Taylor-Woods commerciëlere esthetiek. Vóór 50 Shades of Grey debuteerde zij nog wel met de sympathieke biopic Nowhere Boy (2009) over de jongensjaren van John Lennon. Daar leerde ze acteur Aaron Johnson kennen die de jonge Beatle overtuigend gestalte gaf. Ze werden een stelletje en vervolgens verdween de Wood en werd ze Sam Taylor-Johnson.

Het is onder die naam dat zij nu de filmgeschiedenis in zal gaan als de maakster van een middelmatige mainstream seksfilm die is uitgegroeid tot een fenomeen. 50 Shades of Grey heeft al records gebroken wat de voorverkoop betreft. En ondanks critici die in hun oordeel schipperen tussen middelmatig en slecht is de film bij het publiek een succes. Taylor-Johnson zal echter niet de vervolgen maken van de franchise. Het blijkt dat tijdens de productie van de film er al grote onenigheid was met auteur E.L. James. Blijkbaar vond James dat de film niet expliciet genoeg was. Van het Stedelijk lijkt het toch maar een kleine stap te zijn richting de brave mainstream.