Tonight, the Arnhem city council will take an important decision on the renovation of Musis Sacrum, the monumental concert hall located at a prominent point in the city. But the real news is not in what will be decided tonight, but in the far-reaching consequences.
Musis Sacrum stamt uit 1847 en behoort tot het culturele erfgoed. Het zalencomplex moet hoognodig opgeknapt worden en met een deel van de sloop is al begonnen. Dat laatste wekte de nodige wrevel, want uitgerekend de gesloopte achterwand bood plaats aan een kunstwerk ter nagedachtenis aan verzetsstrijders van de hand van Jouke Hoogland, De meeste mensen zwijgen, een enkeling stelt een daad. Het kunstwerk is inmiddels teruggegeven aan de kunstenaar en de gemeente gaat op zoek naar een nieuwe bestemming.
De belangrijkste vraag die vanavond voorligt, betreft dan ook niet of er gerenoveerd gaat worden, maar of er geïnvesteerd wordt in een nieuwe en vooral grotere zaal, primair te bespelen door Het Gelders Orkest.
20 million
Twintig miljoen is gemoeid met de totale renovatie en nieuwbouw, waarvan 6,5 miljoen afkomstig van provincie Gelderland, de overige 13,5 van gemeente Arnhem. En dus greep Het Gelders Orkest zijn kans, en pleaded tot in de gemeenteraad aan toe voor een grotere nieuwe zaal, omdat zo extra inkomsten verkregen kunnen worden.
Gezien de bezettingsgraad van Het Gelders Orkest bij uitvoeringen in Arnhem een logisch verzoek. Het zit immers vrijwel altijd bomvol en nu er toch wordt verbouwd en gerenoveerd, is dit de kans om twee vliegen in een klap te slaan. Het college van burgemeester en wethouders liet daarom in een ronkend press release op 21 april weten: Verbouwing Musis haalbaar en betaalbaar!
Grote kans derhalve dat de Arnhemse raad vanavond met alle plannen instemt.
Hooks and eyes
Er zitten echter nogal wat haken en ogen aan alle plannen. Want niet alleen is ook het gerenoveerde en deels nieuw gebouwde Musis Sacrum voor de exploitatie voor een aanzienlijk deel afhankelijk van Het Gelders Orkest, tegelijkertijd hanteert het nieuwe businessplan van Musis Sacrum zelf de inmiddels overbekende woorden als commercialisering, meer geld uit de markt halen en een grotere subsidieonafhankelijkheid.
Begrippen die we maar al te goed kennen. Niet in de laatste plaats van Het Gelders Orkest. Dat verkocht immers net als de collega’s van HET Symfonieorkest een buitengewoon ambitieus businessplan met precies die woorden aan provincie en rijk. Beide orkesten kregen voor verregaande samenwerking zelfs een half miljoen extra rijkssubsidie, maar inmiddels stelt de Raad voor Cultuur dat dat geld onvoldoende geoormerkt is en grotendeels in de reguliere exploitatie is verdwenen. Niet verwonderlijk, want wat het degradatiespook is voor voetbalvereniging, is het fusiespook voor regionale orkesten.
It's all about paying visitors
Dat de werkelijkheid weerbarstiger is, weten we inmiddels. Bestudering van de jaarcijfers leert dat de financiële nood bij Het Gelders Orkest onvergelijkbaar is met die bij HET Symfonieorkest dat noodgedwongen concerten schrapt, maar ook de inkomsten van Het Gelders Orkest blijven ver achter bij wat voorgeschoteld is aan de provincie in ruil voor de miljoenen. Geld uit de markt halen is bij beide orkesten totaal niet van grond gekomen.
Het moet, in weerwil van wat beide orkesten dachten, toch echt uit kaartverkoop komen. Publiek trekken alleen is niet voldoende, zo toonde HET Symfonieorkest pijnlijk duidelijk aan, en ook Het Gelders Orkest lijkt met bijvoorbeeld de groots opgezette BBC Earth-concerten wel publiek te hebben bereikt, maar volgens insiders is daarmee vrijwel niets verdiend.
Decisive lead
Meer en meer dringt het beeld zich op van twee naburige orkesten die extra rijkssubsidie en vele provinciale miljoenen gebruikt hebben in een wanhopige poging het tij te keren, zonder daadwerkelijk te investeren in de op voorhand al als problematisch bestempelde samenwerking, terwijl die meer en meer onvermijdelijk wordt.
Waar HET Symfonieorkest echter tonnen verspilde aan zinloze naamsveranderingen – die getuige hoe het orkest momenteel op verschillende websites aangeduid wordt als Nederlands Symfonieorkest, *****Symfonieorkest, met de huidige naam en soms zelfs met als toevoeging (het voormalig Orkest van het Oosten) – en een genante vertoning rondom een lening voor de verbouwing van een fietsenhok, pakt Het Gelders Orkest de zaken slimmer aan.
Want als die nieuwe, moderne, duurzame en grotere zaal er komt, met veel geld van de provincie en gemeente, dan neemt Het Gelders Orkest in de strijd tussen beide oostelijke orkesten een beslissende voorsprong. Niet in de laatste plaats omdat Conservatorium ARTEZ de klassieke opleiding al vanuit Enschede naar Zwolle en Arnhem heeft verplaatst.
Het past in nieuw beleid, niet alleen van de Raad voor Cultuur, maar ook van culturele instellingen: Richt je op die steden waar je publiek is, waar dus geld te verdienen valt. Probeer niet wanhopig, al dan niet vanuit een verbouwd fietsenhok, te denken dat heel Nederland en het verre buitenland je markt is. Doe waar je goed in bent, op die plaatsen waar dat het beste tot zijn recht komt. De tijden van in een voor de helft gevulde zaal Mahler V ten gehore brengen zijn nu eenmaal voorbij.
Inevitable future
Van de internationale ambities van HET Symfonieorkest is inmiddels niets meer over. Het concentreert zich nu noodgedwongen op kleinschalige wijkprojecten. Met een nieuwe zaal zal Het Gelders hét orkest van het oosten worden. Grootste verliezer lijkt de provincie Overijssel te worden. Die vijf miljoen die in HET Symfonieorkest is gestoken, zijn verdampt.
Omdat een fusieorkest nu eenmaal altijd een nieuwe naam krijgt, als pleister op de Enschedese wond misschien als nieuwe naam Orkest van het Oosten weer invoeren? In tegenstelling tot een orkest, blijft die merknaam onverwoestbaar.
Update 23:20
Geen besluit! Wethouder Gerrie Elfrink (SP) lag dusdanig onder vuur dat hij er niet meer uit wist te komen. CDA-fractievoorzitter Karssenberg voegde hem zelfs toe: “U tergt mij tot het uiterste!” Nadat eerdere pogingen tot schorsing verworpen werden, is het eindresultaat bedroevend. De wethouder zal ‘achterliggende excel-bestanden’ leveren, met als mededeling “Die gaan u geen nieuwe inzichten opleveren.” En verklapte per abuis meer. Een bedroevende avond. Daarover later meer.
to be continued
English (UK) 
Nederlands 
Français 
