Indrukwekkend Waterliniemuseum houdt het mysterie van Fort bij Vechten in stand

Over een paar duizend jaar vinden archeologen in sedimentlagen in de bodem van de toekomstige Europese Zee een bizarre betonnen sculptuur. Ronde, organische vormen, een vierkante doos met kant-en-klare kamers, leidingen, en een reliëf in de bodem. Totaal anders dan de betonnen dozen die ze eerder vonden. Zij zullen onwetend het mysterie van de Nieuwe Hollandse Waterlinie opnieuw ontdekken. De mensen van later zullen zich afvragen waar deze Stonehenge voor bedoeld moet zijn geweest. Voor Het Waterliniemuseum zal het de kroon zijn op het bestaan. 

Donderdag 8 oktober werd het Waterliniemuseum geopend, en het is een wonder van architectuur en landschapskunst. In het Fort bij Vechten, het op één na grootste vestingwerk[hints] het enkele kilometers verderop gelegen Fort bij Rhijnauwen is net iets groter. [/hints] van de Nieuwe Hollandse Waterlinie, is in drie jaar tijd een groot museum verrezen. Al is dat een verkeerd woord. Het Waterliniemuseum is namelijk niet uit, maar ín de grond gestampt, volgens een methode die in de gewone bouwkunst tot nu toe niet voor mogelijk werd gehouden. [hints]Alle wanden en vloeren zijn in één keer gegoten. Er is een bekisting gemaakt voor het hele museum, en alle stopcontacten en leidingen moesten van tevoren worden aangelegd. daarna werd het beton in één keer in de hele bekisting gegoten. Voor deze methode moest een beroep gedaan worden op een bedrijf dat gespecialiseerd is in bruggen en viaducten.[/hints] 

Ik ken het Fort nog uit de tijd dat het net aan de verwaarlozing door Defensie was ontkomen. Een prachtige, imposante rafelrand, een ontdekkingsgebied van 17 hectare waar je na dertig meter lopen al hopeloos kon verdwalen. Oude gangenstelsels, ingestorte kazematten, overwoekerde kanonskoepels gaven het een mysterie mee, en ik was doodsbenauwd dat de megalomane bouwkranen die later verschenen dat mysterie voorgoed zouden bederven.

Maar niets is minder waar.

Los van een nieuw gegraven sleuf om het fort vanaf een bijzonder slim ontworpen parkeerplaats toegankelijk te maken, is er op het oog voor de argeloze bezoeker niets veranderd.  Goed, de begroeiing is netter gemaakt, aarden wallen zijn in oorspronkelijke vorm hersteld, maar verder ziet het fort er ongeschonden uit. Het wonder bevindt zich achter de deur van de 10de bunker. Van die bunker is de achterwand doorgebroken. Hij vormt de ingang van een magnifiek lichte en tegelijk imposante ruimte, een grote binnenplaats en sfeervolle museumzalen waarvan geen wand recht loopt.

Het museum is gebouwd in het kleilichaam dat het fort vormt. Vanuit de lucht oogt het spectaculair, vanaf de buitenkant is het onzichtbaar, eenmaal binnen is het een moderne tempel voor de geschiedenis. Eigenlijk zoals de hele waterlinie dat is. 

In haar openingswoord sprak gedeputeerde Pennaerts van een mysterieus ‘fortenvirus’ dat ook haar besmet had, in de tien jaar dat het bedenken en bouwen van het museum heeft geduurd. En dat dat geen grap is, heb ik al eerder aan den lijve ondervonden. Het fortenvirus bekruipt je al na een paar bezoeken, of eigenlijk al bij het eerste bezoek. Het is het gevoel dat je op een plek bent die helemaal los staat van de rest van de wereld. De A12, die op een paar meter van de slotgracht ligt, klinkt als een verre beek met klaterend water. De stilte binnen de aarden wallen  is opvallend. Je kunt het op elk fort meemaken, maar op dat bij Vechten is het het sterkst, omdat het zo enorm groot is.

Ga het meemaken, en leer ondertussen alles over het enorme project dat de Nieuwe Hollandse Waterlinie was, en alles over hoe die ons misschien toch wel echt behoed heeft voor de verschrikkingen van de Eerste Wereldoorlog. [hints]De Waterlinie is in werking getreden in 1914, en 4 jaar actief gebleven, maar was feitelijk al niet meer bestand tegen de artilleriegranaten die in de Eerste Wereldoorlog gebruikt werden. Waarschijnlijk is wel dat de Duitsers geen zin hadden in natte voeten, en daarom de Nederlandse neutraliteit hebben gerespecteerd. [/hints]. Je moet er in ieder geval niet aan denken hoe een loopgravenoorlog zoals die bij het Vlaamse Ieper zich ook in de doorweekte klei achter Utrecht had afgespeeld. In kniediep water.

Het waterliniemuseum is alle dagen van de week open, Fort bij Vechten is vrij toegankelijk. Inlichtingen: waterliniemuseum.nl