Hermitage gets 'first' Outsider Art Museum in the Netherlands

De Hermitage Amsterdam heeft iets ‘nieuws’: in een nieuwe museale ruimte in het museum aan de Amstel komt vanaf 17 maart het ‘eerste’ Outsider Art Museum van Nederland. Met kunstwerken van nationale en internationale Outsiderkunstenaars. Pardon, nieuw? Weet het museum dan helemaal niet dat Zwolle ooit een zelfde museum had, met een uitgebreide collectie van outsider kunst? Outsider kunst keert hiermee na vijftien jaar juist terug naar Nederland.

Het persbericht van de Hermitage spreekt van ‘Museale erkenning voor opkomende stroming in de kunstwereld’. Met vergelijkbare termen werd in 1993 een collectie outsider art naar Zwolle gehaald. Het ging toen ook om werk van kunstenaars die buiten het professionele kunstcircuit of in de marge van de samenleving opereren. Bijvoorbeeld psychiatrische patiënten of mensen met een verstandelijke beperking, mensen die geïsoleerd leven of maar moeilijk hun plekje in de samenleving kunnen vinden.

In het voormalige Paleis van Justitie in Zwolle, waar nu Museum De Fundatie zit, was van 1993 tot 2001 De Stadshof gevestigd, een museum dat onderdak bood aan naïeve en outsider kunst. De toenmalige burgemeester van Zwolle, Loek Hermans, trok de collectie naar de stad. Kunsthistorica Ans van Berkum werd directeur en zette zich met hart en ziel in voor de collectie en wisselende exposities. Uiteindelijk liep het uit op een fiasco. Het museum fraudeerde namelijk met bezoekersaantallen. Het kon niet rondkomen van de subsidie van driekwart miljoen (toen nog) gulden per jaar, noteerde ‘spookbezoekers’ en moest na dit schandaal in 2001 de deuren sluiten.

Inmiddels is in dit Paleis aan de Blijmarkt al jaren Museum De Fundatie gevestigd, dat veel bezoekers trekt. De Zwolse collectie outsiderkunst, inmiddels De Stadshof Collectie geheten, ging in 2002 naar Museum Dr. Guislain, in Gent, dat ‘deze internationale gerenommeerde collectie’ als een ‘enorme uitbreiding’ zag. De collectie bevat onder meer werk van Willem van Genk. Museum Het Dolhuys in Haarlem, initiatiefnemer van het ‘nieuwe’ Outsider Art Museum, heeft nu een speciale Willem van Genk-kamer en werkt samen met Museum Dr. Guislain.

Geschiedenis

Aan de Amstel zien ze het allemaal anders. ‘Natuurlijk is de geschiedenis van De Stadshof ons bekend,’ zegt Carine Neefjes, van Het Dolhuys in Haarlem en het Outsider Art Museum: ‘’In Zwolle was het voornamelijk naïeve kunst. Dit wordt het eerste onderdak voor nationale en internationale outsider art.’’

De collectie die naar Amsterdam komt, is de afgelopen jaren verzameld door Het Dolhuys in Haarlem. De verzameling groeit door. Het gaat om honderden werken van Engelse, Franse, Iraanse, Japanse en Nederlandse kunstenaars. ’Wij zijn blij dat we nu een plek voor deze collectie hebben,’’ zegt Carine Neefjes, ‘’want in Haarlem hebben we er te weinig ruimte voor en zit er veel in onze depots. Wij zien het als een unieke kans deze nu in Amsterdam te exposeren.’’

Erkenning

Neefjes benadrukt dat het initiatief in de Hermitage ook heel anders wordt: ‘Wij werken samen met Cordaan, een zorgorganisatie.’ In de Hermitage komen twee ateliers voor kunstenaars van deze instellingen van wie enkelen volgens hen zeer talentvol zijn. Hun werk is straks ook te zien in de Hermitage. ‘Dit museum betekent erkenning, waardering en begrip voor mensen met een beperking’, zegt Eelco Damen, voorzitter van de Raad van Bestuur van Cordaan.

In de ateliers komt straks een speciaal programma dat moet uitgroeien tot de nationale ‘Rijksacademie’ voor outsider-kunst.‘Nieuwe talenten worden opgespoord en kunstenaars worden uitgenodigd iets te maken,’ legt Carine Neefjes uit. ‘De combinatie van onze collectie, Cordaan en het atelier, maakt dat wij een unieke kans krijgen om deze kunst te laten zien. Zeker in De Hermitage. Wij krijgen twee grote zalen vlak bij de ruimten waar nu de Hollandse Meesters van de Gouden Eeuw hangen. Hier tonene wij dus onze nieuwe meesters.’