Abbas Kiarostami (1940-2016), de grote humanist van de Iraanse cinema

Het is niet moeilijk om gewichtige woorden te gebruiken om het belang te duiden van Abbas Kiarostami (1940-2016), de Iraanse filmmaker die gisteren is overleden in Parijs waar hij behandeld werd voor kanker. Grootmeester. Een cineast die vergeleken kan worden met het Japanse ikoon Ozu. Iemand die liet zien hoe onder een repressief bewind kunst zijn eigen uitweg kan vinden. Gouden Palm voor Taste of Cherry (1997). Voorman van de Iraanse new wave die het land in cinematografisch opzicht op de wereldkaart zette.

Allemaal waar, maar als we terugdenken aan het werk waarmee Kiarostami naam maakte zien we een film die bewijst hoe eenvoudig het eigenlijk kan zijn. Zijn filmverhalen uit die tijd zijn indringend en menselijk, en toch zo simpel van opzet als een reis van A naar B. De eenvoudigste metafoor die er voor het leven is. Er wordt hij Kiarostami veel gelopen en gerend, en, als de hoofdpersonen wat ouder zijn, in auto’s gereden.

Hij was geen kunstenaar die met veel bombarie uit de hemel kwam vallen. Toen hij internationaal doorbrak met Waar is het huis van mijn vriend (1987) had hij al een stevige loopbaan als maker van documentaires, commercials en instructiefilms achter de rug. De hoofdpersoon van Waar is het huis is een doodgewone jongen van acht, die zijn uiterste best doet een vergissing recht te zetten om zo te voorkomen dat een klasgenoot straf krijgt.

Een even eenvoudige als ontroerende morele vertelling, vermomd als kinderfilm, zou je kunnen zeggen. Dat laatste is niet helemaal toevallig. In een land met een strenge censuur en een respressief bewind was het domein van de kinderfilm de plaats waar een filmmaker nog enige vrijheid kon vinden. Bescheiden vertellingen van een volwassen gewicht. De vorm die Kiarostami hier ontwikkelde werd een soort handelsmerk. We zien het terug in Taste of Cherry, waarin een man eindeloos rondrijdt om iemand te zoeken die hem na zijn zelfmoord wil begraven. Diep doorleefd humanisme in een minimalistische vorm met een grote dramatische impakt.

Hoewel het steeds moeilijker werd om zijn stem ongecensureerd te laten klinken, weigerde hij heel lang Iran te verlaten. Zijn eerste buitenlandse film werd het in Italië gedraaide Certified copy (2010), over kunst, relaties en het leven, met Juliette Binoche in de hoofdrol. Binoche noemt hem een regisseur met een vrouwelijke gevoeligheid.

Kiarostami’s oeuvre omvat meer dan veertig titels. Zijn laatste werk is een van de segmenten van de documentaire Venice 70: Future Reloaded (2013) over de toekomst van de cinema.

Genoeg woorden. Kiarostami’s ziel vinden we vooral in zijn beelden, bijvoorbeeld zoals de website Fandor die heeft verzameld op een Kiarostami-pagina.