Lukas Dhont on his acclaimed film Girl, about the trans girl who is an ordinary adolescent, and the love of dance

De vader van Lukas Dhont wilde dat zijn zoon bij de scouts zou gaan. Maar met andere kinderen in de modder spelen vond Lukas niks. Hij wilde liever zingen en dansen. Hij vond het verwarrend te ontdekken dat men dat zag als meisjesdingen. Toen hij achttien was, en net op de filmschool in Gent, las hij een krantenartikel over een meisje geboren in een jongenslichaam. Ze wilde ballerina worden, maar mocht op school niet van de jongens- naar de meisjesklas. Dat thema liet Dhont niet meer los.

Weer negen jaar later heeft hij Girl gemaakt, zijn eerste lange speelfilm, inmiddels de Belgische Oscarinzending. Een film over de 15-jarige Lara, die hard werkt om ballerina te worden. En die tegelijkertijd strijd levert met het jongenslichaam waarin ze is geboren. Girl won direct al prijzen in Cannes en is bezig met een ware zegetocht, anders kan ik het niet noemen.

“Een intense periode”, noemt Dhont het. Morgen vliegt hij naar Amerika. Daarna naar Londen, omdat Girl daar ook al een prijs heeft gekregen. Nu is hij in Amsterdam, om in Eye Filmmuseum opgewekt een serie interviews te geven. Vanaf 1 november draait Girl in de Nederlandse bioscoop. ‘Een film over gender, identiteit en doorzettingsvermogen’ zegt de persmap. Maar het is ook een film die het ongewone onderwerp verbluffend herkenbaar en vanzelfsprekend weet te brengen.

De coming-out voorbij

Opvallend is dat Girl als het ware met de deur in huis valt. We zien Lara. Een tienermeisje dat knuffelt met haar broertje. We zien haar samen met de andere meisjes op haar nieuwe school. Haar oefeningen voor het ballet. Het spannende is niet dat ze een jongen is geweest, maar dat ze nog wat houterig is. De balletlerares wijst haar erop dat andere meisjes al op hun twaalfde beginnen te trainen.

Haar coming-out, een voor de hand liggend dramatisch moment, heeft ze al achter te rug. Was dat een bewuste keus van Dhont, die ook het scenario schreef (samen met Angelo Tijssens).

“Ja, het is geïnspireerd op het leven van een bestaand meisje, maar wat we anders hebben gemaakt is dat we Lara hebben omgeven met mensen die haar accepteren zoals ze is. De vragen die haar transitie oproept bij haar ouders of anderen, dat is achter de rug. We wilden focussen op haarzelf en op de interne strijd die ze voert wanneer ze wil deelnemen aan die zeer klassieke, in mannen- en vrouwenrollen verdeelde wereld van het ballet.”

“Door haar gevecht gaat het onvermijdelijk ook over de zeer binair denkende samenleving, zonder dat we het op een drammerige manier willen brengen. Het is geen oordelende film. Het is een portret van een jong transmeisje dat ballerina wil worden en wil meedoen in die wereld.”

Bloedende voeten

Lara ontziet zichzelf niet. Ze glimlacht afwerend wanneer de psycholoog haar voorhoudt dat ze toch ook nú van het leven moet genieten. Ze is boos als de artsen niet meer haast met haar hormoonbehandeling en de operatie willen maken. Haar huid is pijnlijk en schrijnend rood door de tape waarmee ze haar schaamstreek afplakt. Nog sprekender is het beeld van haar bloedende voeten na de danstraining.

“Natuurlijk is de film zeer metaforisch. Het idee van de pointe bijvoorbeeld, de schoen waar de vrouwelijke dansers hun voet in moeten persen. Dat is een metafoor voor een meisje dat perse wil beantwoorden aan de ultieme vrouwelijke vorm, de ballerina. Deze film gaat over dat moment in ons leven waarop we een deel van onze identiteit verloochenen om deel te nemen aan de wereld die hetero-cis normatief is, tot op heden.” [cis is niet-trans, LB]

“In ons leven bestaan er stereotypen over mannen en over vrouwen. Je ontkomt niet aan die normen. Ik zelf heb daar enorm mee gestruggled, met het niet kunnen beantwoorden aan het stereotype van mannelijkheid. Ik denk dat het ook de reden is dat ik zo aangetrokken ben door dit verhaal en waarom ik geïnteresseerd ben in personages zoals Lara.”

Een gewoon pubermeisje

Afgezien van haar tegenstribbelende lichaam, is Lara op vrijwel alle fronten een doodgewoon pubermeisje. Boos op haar vader, niet omdat hij haar identiteit een punt zou vinden, maar gewoon omdat hij overbezorgd is. Neem ook die harde confrontatie met andere meiden uit haar klas. Dat had weinig anders uitgepakt als Lara om een andere reden een buitenbeentje was geweest. In veel opzichten is Lara een heel gewoon meisje, en Girl een doodgewone, zij het heftige en aangrijpende coming of age-story. Het trans-thema fungeert als een soort vergrootglas.

“Absoluut. Behalve dat Lara een transmeisje is, is ze ook een tiener die net als andere tieners in contact komt met haar eigen lichaam dat transformeert. Of zoals in dit geval, niet genoeg transformeert. En dat in een wereld die superfysiek is. Dus ja, het is een coming of age-film. Lara is een tiener, net als andere tieners.”

Het is niet moeilijk je met haar te identificeren.

“Dat hoor ik vaak, dat mensen zich echt weten te identificeren met haar, wat ik natuurlijk een groot compliment vind. We hebben echt ons best gedaan iemand neer te zetten die heel goed voor veel mensen toegankelijk is. Het oproepen van empathie voor een personage dat we nog niet zo vaak zagen, dat is misschien wel het belangrijkste doel van de film.”

Speurtocht naar de hoofdrolspeler

Dat heeft natuurlijk ook te maken met de overtuigende vertolking van hoofdrolspeler Victor Polster, hier debuterend als acteur en in Cannes bekroond in de sectie Un certain regard.

“Om iemand te vinden die Lara kon spelen hebben we een jaar lang gecast en 500 jongeren gezien. Het probleem was natuurlijk dat het een complexe rol is waar heel verschillende elementen samenkomen. Dansen, acteren, de identiteit van Lara. Na een jaar was er eigenlijk nog niemand die capabel was dat allemaal te doen.”

“Victor hebben we ontdekt bij de casting voor de overige dansrollen. Daar was hij op af gekomen. Hij was toen veertien. Een buitengewoon talent. Het was direct evident dat hij het was die we zochten.”

Victor zat op dat moment al op een dansopleiding voor klassiek ballet.

“Alleen had hij nog nooit op pointes gedanst, dat doen mannen niet. Om dat voor de film te doen heeft hij drie maanden lang tien uur per week getraind. Daarmee kwam zijn realiteit dichtbij de fictie van Lara. Zijn voeten bloedden niet, maar hadden wel flink te lijden.”

“Hij heeft die de rol met enorm veel discipline en op een heel volwassen manier aangenomen. Een cadeau om daar als regisseur mee te werken.”

Het werken met acteurs noemt Dhont zijn favoriete onderdeel van het filmmaken.

“Ook omdat het een studie van de mens is, een studie over hoe mensen reageren, hoe mensen bewegen. Iedere keer als ge regisseert leert ge meer over de mens en ook over uzelf.”

Gender-correct

Victor heeft zich die rol op een volstrekt natuurlijke manier eigen gemaakt, al is hij zelf niet trans, dat klopt toch?

“Hij was veertien toen ik hem ontmoette. Ik vind het moeilijk om in zijn plaats te zeggen wat hij is. Het is ook niet nodig. De vraag is een compliment omdat het laat zien hoe waarachtig hij overkomt. Maar het is een performance.”

Volgens sommige gender-correcte meningen zou een trans-personage ook door een trans-acteur gespeeld moeten worden.

“Ik luister naar die meningen en vind het een interessante dialoog. In die zin dat ik vind dat trans of homoseksueel talent veel meer vertegenwoordigd zou moeten zijn in de industrie. En dan niet alleen in rollen of verhalen die gebaseerd zijn op dat deel van hun identiteit. In ons geval hebben we onderzocht of we konden werken met iemand die zelf trans is, maar niemand gevonden. Victor was degene die alle facetten van de rol kon spelen. Als we alleen acteurs zouden casten die zelf net zo zijn als de rol dan zouden we veel moeten aanpassen.”

Dans

Girl is de eerste lange speelfilm van Dhont. In de drie korte films die hij hiervoor maakte roerde hij al vergelijkbare thema’s aan.

“L’Infini ging ook over de strijd tussen mannelijkheid en vrouwelijkheid, maar op een veel abstractere manier. Een jongen wordt daarin geconfronteerd met de terugkeer van zijn vader uit de gevangenis. Voor het eerst krijgt hij een mannelijke invloed in zijn leven, na opgegroeid te zijn bij zijn moeder. In die film wordt dat een soort dans tussen een man, een vrouw en een kind. Dus voilà, op zo’n manier heb ik er, zonder autobiografisch te zijn, altijd wel mee gewerkt.”

Ook met dans? Je hebt zelfs een dansvoorsteling gemaakt samen met Jan Martens.

“Ik ben een enorme bewonderaar van dans. Mensen die met hun lichaam communiceren vind ik altijd bijzonder. Ik vind het een van de mooiste kunstvormen en zoek altijd een manier om dans te integreren in mijn werk. Soms heel concreet, zoals met Girl, soms abstracter, bijvoorbeeld in de choreografie van de camerabeweging. Dans ligt me na aan het hart.”

Girl trekt overal aandacht en is de Belgische inzending voor de Oscar voor beste niet-Engelstalige film. Stel je voor dat Dhont, vier jaar na de filmschool, die onderscheiding al zou mogen ontvangen. Hij reageert nuchter op die suggestie en wijst erop dat er dit jaar veel sterke titels in de strijd zijn.

“Het wordt een heftig jaar voor die categorie. Cold War, Roma, er zijn heel veel goeie films.”

Maar de shortlist dan misschien?

“Dat zou al heel mooi zijn.”