Ooit was iemand de eerste. De eerste die rechtop liep, zijn voorpoten gebruikte voor iets anders dan lopen. Maar wie was dat, en waar richtte de eerste mens zich op? Frank Westerman neemt die vraag in zijn nieuwste boek te grazen. In een fascinerende tocht die begint in Leiden, en eindigt in Flores, of misschien eigenlijk in de Middelandse Zee voert hij je mee op een heuse queeste, die je uiteindelijk in totale verwarring achterlaat. En dat is hard nodig. Omdat er geen simpele antwoorden zijn. Ik ging met hem op zoek naar de oorsprong van zijn boek over de oorsprong van de mens.
En dan sta je opeens op de Maasvlakte. Bij windkracht zeven. Frank Westerman is snel de auto uit gesprongen, toen we aankwamen bij Futureland, het informatiecentrum midden op de Tweede Maasvlakte. Ik vind hem terug bij twee verschoten aanhangers op terreinbanden. ‘Dit is hem!’ roept bij boven de storm uit. ‘De Futureland Express, waarmee ik mijn boek open.’
Steampunk
Een toepasselijke naam inderdaad, Futureland Express, want we staat hier op land waar vijf jaar geleden de zee nog vrij spel had. Dit gebied, dat je bereikt na een onwereldse steampunktocht langs gigantische raffinaderijen, reusachtige windmolens en uitgestrekte terminals waar alles door robots wordt bestuurd, is opgespoten met zand uit de Noordzee. En die zee was dertigduizend jaar geleden nog gewoon land. ‘Hier liep de wolharige neushoorn, de grottenhyena, mammoeten en het steppepaard.’ Westerman heeft zijn relikwie tevoorschijn gehaald: een zes centimeter lange kies die hij vond op het zogenaamde Mammoetstrand, een paar kilometer verder. Het was tijdens research voor zijn boek, waarin die Tweede Maasvlakte een onverwachte rol blijkt te spelen.
Wij de Mens gaat over archeologie, en dan vooral de echte kern van de archeologie: de vraag waar we vandaan komen. In zijn boek verdwijnen alle heilige huisjes die we meenden te hebben over onze geschiedenis. Immers, die willen we graag lineair zien. ‘Je kunt er T-shirts van kopen. De ontwikkeling van de mens van kruipend, dan een beetje een gebochelde, een bruut, die verliest zijn haar, zijn staart, en dan het pronkstuk, de mens, de homo sapiens die fier de toekomst tegemoet loopt. Dat wil ik ontregelen. En dat ontregelen begint als vijftien jaar geleden, aan de andere kant van de wereld, op Flores in Indonesië, een mens wordt gevonden met een schedel zo groot als een kokosnoot, die op een heel verkeerd moment in die tijdlijn valt.’
Laurent Binet
Westerman moet en zal naar Flores, maar eerst moet er een boek geschreven worden. Hij maakt gebruik van een gastdocentschap bij de Leidse Universiteit, waar hij de studenten inzet voor de research. Het boek volgt die research chronologisch, en dat levert een meanderend verhaal op, dat je uiteindelijk even nieuwsgierig maakt naar die oorsprong van de mens, of juist het ontbreken daarvan, als Westerman zelf is.
Het boek roept associaties op met het onlangs ook voor televisie bewerkte Hitlers hersens heten Heydrich van Laurent Binet. Dat is niet helemaal toevallig, vertelt Westerman: ‘We zijn goed bevriend en hij heeft de Franse vertaling van mijn boek Stikvallei in Parijs gepresenteerd. De belangrijkste overeenkomst tussen onze boeken is dat we allebei het maakproces van het boek volwaardig onderdeel maken van de vertelling.’
Die werkwijze levert een boek op dat je meesleept op een tocht die je elk hoofdstuk van een volgend vaststaand feit berooft. Heerlijk.
Listen to the podcast here, waarin ik samen met Frank Westerman over de Maasvlakte zwerf, op zoek naar antwoorden.
English (UK) 
Nederlands 
Français 
