‘Teveel willekeur in de erfgoedwet.’ Commissie Pechtold wil dat we ons culturele erfgoed serieus nemen.

We gaan te nonchalant met ons culturele erfgoed om. Dat blijkt uit het op maandag 30 september gepresenteerde rapport ‘Terughoudend en Betrokken’, dat de commissie Pechtold op verzoek van minister Van Engelshoven heeft opgestel. In 110 pagina’s (met plaatjes) valt te lezen dat de huidige inrichting van de Erfgoedwet leidt tot willekeur en onzekerheid. Dat betekent dat onverkwikkelijke toestanden als die rond de verkoop van een pentekening van Rubens door wijlen prinses Christina, vaker kunnen voorkomen.

Met de Erfgoedwet hoopte het Kabinet-Rutte II een boel gedoe weg te halen bij het ministerie van OCW. Gedoe, dat vooral werd veroorzaakt door de versnippering aan regels en commissies waar het beheer van ons erfgoed onder viel, tot 2016. Die Erfgoedwet is dus een goede wet. Dat vindt iedereen, ook Pechtold, maar hij constateert wel issues. Zo is met de vaststelling van de wet ook bepaald wat tot ons culturele erfgoed behoort, en wat niet. Beetje vreemd, constateert Pechtold, want elk jaar produceren we niet alleen zelf nieuw erfgoed, maar komt er ook nieuw ontdekt erfgoed bij. Zoals die tekening van Rubens.

Melden

Omdat het nu puur aan de minister is om vast te stellen of iets wat nieuw ontdekt wordt tot ons erfgoed gerekend kan worden, is willekeur een mogelijk gevolg. Daarom moet er toch gewoon weer een commissie komen die daarover waakt. En moet iedereen die een mogelijk erfgoedstuk het land uit wil verkopen dat van tevoren aanmelden. Zo voorkom je dat je er pas achterkomt dat een Rubens wordt verkocht als die al in de catalogus van het overzeese veilinghuis staat. Tegenover die strengere controle moet vervolgens wel een ruimhartige omgang komen met de particulieren die nationaal erfgoed in eigendom hebben.

PS: In een eerdere versie van dit verhaal legde ik een verband tussen dit advies over de Erfgoedwet en het protest tegen een andere maatregel die met die wet te maken had. Conform de geest van de wet zouden de Rijksmusea namelijk niet meer onder het Kunstenplan vallen, waardoor ze iedere vier jaar opnieuw subsidie aan moesten vragen. Ook zouden ze, eenmaal onder de Erfgoedwet, geen tussentijdse controle meer krijgen, of ze wel goed aan de voorwaarden voldeden.

Tegen die maatregel kwam eerder dit jaar een scherp protest. Allard Pierson-directeur Wim Hupperetz legde zijn functie als voorzitter van de commissie Musea en Erfgoed bij de Raad voor Cultuur neer. Hij stelde dat de democratische controle op het beleid van die musea onmogelijk geworden was, en dat daarmee volledige macht werd gegeven aan een paar museumdirecteuren en de minister. Misschien geen probleem als het geld tegen de plinten klotst, maar rampzalig als de portemonnee opeens leeg blijkt.

Formeel heeft deze kwestie dus niets te maken met het advies van de Commissie Pechtold. Wel legt het advies een dieper liggend principe bloot, namelijk het risico dat verminderen van regeldruk, maar ook van democratische controle op ons erfgoed, met zich meebrengt.

Lees het hele rapport hier: