No longer the odd duck: Ryanne van Dorst on her disarming programmes

Om 8 uur ’s avonds een biertje drinken, oké, maar een nachtelijk interview, nee, dat zag Ryanne van Dorst, presentator van Nachtdieren en haar nieuwe programma Het Alternatief, niet zo zitten. Sinds corona is ze zelf eigenlijk niet meer zo’n nachtmens, vertelt ze, in het Rotterdamse café bij haar om de hoek. Van Dorst bestelt een Gember Goud. ‘Eéntje dan,’ zegt ze met een brede lach. ‘Afgelopen weekend ben ik 36 geworden, en ik ben daar nu nog – wat is het vandaag, woensdag? – van aan het bijkomen. Maar deze is wel érg lekker. En gebrouwen door vrouwen. Proost!’

In haar programma Nachtdieren ging Ryanne van Dorst op zoek naar nachtbrakers, nachtwerkers en andere slapelozen. Het is een fascinerend en mooi tv-programma, en Van Dorst lijkt wel patent te hebben op bijzondere ontmoetingen. Loopt ze aan het begin van de nacht in Dordrecht over straat, treft ze daar ineens een albinomeisje, dat juist met haar zus een wandelingetje maakt, omdat het overdag te licht is.

De magie van de nacht blijft aantrekkelijk, vindt ze. ‘Ik kom zoveel verschillende figuren tegen. Veel vrije geesten werken graag ’s nachts, omdat de rust hun inspiratie en creativiteit voedt. Ik herken dat; ik hield zelf ook van de eenzaamheid en stilte van de nacht en kon me ’s nachts altijd veel beter concentreren. Maar de lockdown heeft dat veranderd. Van de ene op de andere dag zat ik thuis omdat alle optredens met mijn band – onze nieuwe plaat was net uit – werden afgeblazen. Ineens was het overdag buiten net zo rustig en leeg als ’s nachts.’

Van Dorst neemt een slok van haar biertje en kijkt naar buiten. ‘Sodeknetter!’ roept ze in haar onvervalste Rotterdamse tongval. ‘What the fuck!’ Bewonderend kijkt ze naar een mooie vrouw die voorbij wandelt en even later het café binnenkomt. Van Dorst lacht. ‘Ehh… sorry, ik was effe afgeleid. Waar hadden we het over?’

Verfrissend

Lange zwarte haren, zwarte kleding, een zwart leren jack – Ryanne van Dorst is een uitgesproken en opvallende verschijning. Meer nog dan haar uiterlijk is het haar ontwapenende eerlijkheid, haar recht-voor-z’n-raap-schaamteloosheid, die Van Dorst tot zo’n verfrissende en bijzondere televisiepersoonlijkheid maken. Muziekliefhebbers kennen haar misschien als Elle Bandita of als frontvrouw van haar huidige band Dool. Op tv deed ze mee aan Ranking the Stars, Expeditie Robinson, De slimste mens and De gevaarlijkste wegen van de wereld, waarin ze met zangeres Famke Louise door Rwanda reed. Ze is jurylid in het nieuwe programma Drag Race Holland, waarin tien mannen met elkaar strijden om de titel van beste drag queen.

Maar het meest kenmerkend zijn de programma’s die Ryanne van Dorst zelf maakte. Zoals Geslacht! (2017), over de rol van sekse in de maatschappij, waarin ze onthulde dat ze zelf als hermafrodiet is geboren, dus met zowel mannelijke als vrouwelijke geslachtskenmerken. In Holland! (2018) ging ze op zoek naar de Nederlandse identiteit. Inmiddels is het derde seizoen van Nachtdieren op televisie geweest, en begint vanavond haar nieuwe programma Het Alternatief, waarin ze zich onderdompelt in het bestaan van mensen die voor een heel ander soort leven hebben gekozen. Zo wordt ze ingewijd als heks en gaat ze mee ufo’s spotten.

‘Televisie bied me een platform om andere werelden aan de mensen thuis te serveren,’ vindt Van Dorst. ‘Het mysterie van de nacht op de beeldbuis brengen, zoals in Nachtdieren, bleek een goede formule, al zeg ik het zelf. Uit reacties die ik krijg blijkt dat kijkers het interessant en spannend vinden, en niet wisten dat er ’s nachts nog zoveel gebeurt.’

Je programma’s gaan vooral over identiteit en afwijken van de norm. Waarom?

‘Ik wil het bijzondere gewoon maken en het gewone bijzonder maken. Programma’s als deze worden al snel een soort freakshow, maar ik probeer de mensen die ik interview écht te begrijpen. Door niet alleen te kijken naar iemands gekte, maar die gekte ook invoelbaar te maken. Iedereen is wel een beetje gek, alleen is dat bij de een zichtbaarder of extremer dan bij de ander. Ik ben er heilig van overtuigd dat iedereen een verhaal heeft dat de moeite waard is.’

‘Van tevoren weet ik nooit wat ik tegenkom. Het ene moment bevind ik me in iemands ellende en verdriet, het volgende moment lig ik met een één of andere webcamgirl op een bed te praten over sadisme en masochisme, en een beetje te geinen over haar seksspeeltjes die her en der rondslingeren. Soms zit ik wel twee uur met één iemand te lullen.’

‘Een van de aangrijpendste momenten in het nieuwe seizoen van Nachtdieren was de ontmoeting met een kunstenaar in een tunneltje in Haarlem. Compleet beschonken was hij midden in de nacht zijn hond aan het uitlaten. In de coronaperiode had hij zijn geliefde én zijn galeriehoudster verloren, en hij had geen afscheid van hen kunnen nemen. Die man was kapót. Omdat hij nergens zijn verdriet kwijt kon, stortte hij met dubbele tong zijn hart bij mij uit. Hij had zoveel verdriet en pijn – zijn machteloosheid en eenzaamheid leken wel dubbel zo heftig vanwege het corona-isolement. Dat raakte me diep, maar ik wist niet goed hoe ik moest reageren, omdat die anderhalve meter afstand zo in de weg zat. Ik ben helemaal niet iemand die anderen direct zoent of aanraakt of whatever, maar ik merkte aan alles dat die man op dat moment gewoon een knuffel nodig had. Dat dat niet kon, vond ik zó treurig.’

Wat maakt dat mensen zich durven blootgeven aan jou?

‘Ehh… dat weet ik niet precies. Ik heb niet zoveel te verbergen, misschien speelt dat een rol? En ik ben niet bang om snel tot de kern te komen.’

Die directheid zou ook kunnen afschrikken.

‘Dat gebeurt soms ook wel. Ik durf confronterende vragen te stellen, maar ga er niet al vanaf het begin van een gesprek hard in, want dan zou iemand geneigd kunnen zijn zich te gaan verdedigen. Ik probeer de ander uit te nodigen – of uit te dagen – iets over zichzelf te vertellen, en geef ook een stukje van mezelf. Er zit geen techniek achter of zo, ik werk vanuit mijn eigen interesse en nieuwsgierigheid.’

Zonder oordeel

De kracht van Ryanne van Dorst schuilt in het feit dat ze nergens van opkijkt, en niet oordeelt. Misschien komt dat wel doordat ze zelf als geen ander weet hoe het voelt als je er niet helemaal bij hoort. Van Dorst groeide op in een warm arbeidersgezin in Vlaardingen, als oudste van drie meiden. Ze was een druk kind, met te veel energie. ‘Nu zouden ze meteen het stempel ADHD op me hebben geplakt. Ik kon niet goed stilzitten, luisterde niet op school en ging met iedereen de strijd aan.’

Het resulteerde in een bewogen jeugd, waarin ze van school werd gestuurd, op haar 15^e van huis wegliep om in Barcelona te gaan demonstreren tegen de Wereldbank, en een tijdje in een kraakpand woonde. Ze voelde zich anders, hoorde er niet bij, maar pas toen ze op haar 20^e, min of meer bij toeval, van de huisarts hoorde dat ze als hermafrodiet was geboren – dus met zowel vrouwelijke als mannelijke geslachtskenmerken –  viel het kwartje. Eindelijk begreep ze waarom het hokje ‘man’ of ‘vrouw’ nooit kloppend had gevoeld. ‘Ik heb er lang over gedaan mijn verleden een plek te geven. Het maken van Geslacht! heeft daar veel aan bijgedragen.’

Wat had je zelf aan zo’n programma gehad toen je jong was?

‘Als kind voelde ik aan alles dat ik niet was zoals de andere meisjes in de klas, dat er iets anders was aan mij, maar ik kon er nooit de vinger op leggen wát. Als er destijds een programma was geweest als Geslacht!, had dat veel voor me betekend. Ik zou de herkenning hebben gevonden die ik nergens ervoer. Ik heb me altijd een vreemde eend in de bijt gevoeld. Nachtdieren zou ik ook graag hebben gekeken. ’s Nachts ligt de modale mens, het klootjesvolk, in bed en degenen die net effe andere eigenschappen hebben of sowieso al niet helemaal in de maatschappij passen, zijn dan juist wakker. Programma’s als deze zouden me hebben laten zien dat er meer mensen zijn zoals ik.’

Ben je niet bang te veel in het weirdo-hoekje terecht te komen?

‘Dat is vlak na het maken van Geslacht! wel even gebeurd, ja; bij elk item over gender belden ze mij. Daar heb ik dus geen trek in. Van aanvragen die ik krijg, wijs ik 90 procent af. Ik neem alleen deel aan programma’s waarvan ik zelf iets kan leren of die me interessant lijken. Dat vind ik belangrijker dan geld. Héél zelden doe ik iets alleen maar voor de centen, zoals Ranking the Stars. Maar dat was ook vanwege Paul de Leeuw – als hij belt, kom ik opdraven.’

‘Waar het mij om gaat bij een programma is dat ik er beter of wijzer van word, dat ik er iets van kan leren of er een nieuwe ervaring mee toevoeg aan mijn leven. Dat moet voor de kijker ook zo zijn. Ik hoop dat mijn programma’s ertoe bijdragen dat mensen meer gaan nadenken over wie ze willen zijn en hoe ze willen leven, zodat ze daarin betere keuzes kunnen maken. Want als je maar het halve leven kent, de halve waarheid, kun je geen échte keuze maken.’

Urgentie

Voel je je nu meer geaccepteerd zoals je bent?

‘Sinds een aantal jaar wel. Dat heeft misschien met mijn zichtbaarheid en bekendheid te maken. Ik merk dat het enge van mijn voorkomen af is. Mijn zwarte haar en leren jack vinden mensen op het eerste gezicht soms een beetje bedreigend, maar ik merk dat ze nu sneller denken: o, met haar kan ik wel lachen of praten. In de samenleving, in elk geval in de Randstad, is er meer diversiteit dan vroeger. Het feit dat de buitenwereld me meer lijkt te accepteren heeft geholpen anders naar mezelf te kijken. Ik ben mezelf beter gaan begrijpen en accepteren. Eindelijk vind ik mezelf nu oké. Zoals ik me nu voel, zo kan ik nog wel een tijdje door. Daarom vind ik het lastig om ouder te worden.’

Wat is daar erg aan?

‘Na 36 jaar voel ik me eindelijk een beetje lekker in mijn vel en ik wil niet dat dit verandert. Maar straks ben ik 45 of 50, en dan wordt mijn lichaam kut. Dat voel ik nu al; een kater duurt al een paar jaar geen ochtendje meer, maar soms wel een paar dagen. Ik voel onrust. Druk. Ik heb altijd al duizend dingen tegelijk gedaan, maar het gevoel dat ik nóg meer moet doen, is sterker dan ooit – ik wil nog platen maken en heb allerlei ideeën voor programma’s. Want ik ben al fucking 36, snap je. Ik heb nooit verder gedacht dan 27 en nu ben ik opeens 36. Hállo! Ik ben ouder dan Jezus, ouder dan Kurt Cobain, ouder dan al mijn helden. Dadelijk ben ik ouder dan Ozzy Osborn.’

 Je voelt haast?

‘Ja, of beter gezegd: nog meer urgentie. Eerst kwam de urgentie voort uit: ik ben boos. Nu is dat: ik wil nog zoveel, voordat het niet meer kan.’

Maar je bent 36! Misschien word je wel 100.

‘Alsjeblieft niet. Nou ja, in extreem goede gezondheid misschien. Maar op een gegeven moment word je toch een beetje moe van het leven. Ik wil niet dat mijn vuur langzaam uitdooft. Als ik me niet meer gepassioneerd voel over wat ik doe, hoeft het van mij niet meer. Voorlopig wil ik nog heel veel doen en maken, maar ik weet niet wanneer die passie ophoudt.’

Heb je last van een midlifecrisis?

‘Wát?! Wat zeg jij nou?’ Van Dorst schudt haar hoofd. ’Je bent niet goed, joh.’

Veel mensen ervaren een soort kantelpunt rond hun veertigste.

‘We hebben het niet over 40, ik ben een dertiger! Ik wil dit niet horen!’

Precies: hartstikke jong nog.

Van Dorst lacht. ‘Misschien heb ik wel een Peter Pan-syndroom en wil ik altijd jong blijven. Nou ja. Weet je… waar ik vroeger nog weleens een dag niks deed en een beetje lag te gamen of blowen, denk ik nu: nee, fuck it, Van Dorst, máák wat, dóé wat met je luie reet. Maakt niet uit of dat nou werken is of dat ik de hele dag in de keuken sta om een nieuw recept uit te proberen…’

Wanneer is die urgentie erin geslopen?

‘Afgelopen jaar. Ik was amper thuis; of ik was in de studio, of ik was met de camera op pad, dan wel aan het repeteren of met een busje op tour en aan het optreden hier en daar. Toen ineens alle shows niet doorgingen, dacht ik: alles wat ik nog meer wil doen, moet ik nú gaan doen, want straks wordt het misschien weer heel druk met werk. Zo ben ik begonnen met Spaans leren, om mijn geheugen te trainen. Wat ik ermee moet, geen idee, want ik heb een pleurishekel aan Spanje en aan Latijns-Amerika en ik ken ook helemaal geen Spanjaarden of Mexicanen. En van tapas hou ik ook niet.’

Maar waarom dan in vredesnaam Spaans?

‘Ik zat naar een Spaanse film te kijken en dacht ineens: die taal wil ik ook leren! Stel, ik ga toch nog eens naar Colombia of zo, en ik wil coke bestellen, dan kan ik dat doen in het Spaans. Dos gramos de coca, por favor. Vroeger speelde ik soms mee met MAX Geheugentrainer, het boodschappenspel bij omroep MAX. Op dagen dat ik mijn halve hoofd had weggeblowd, was ik slechter dan die bejaarden op televisie. Nu dacht ik: nee, ik kijk ‘s ochtends geen televisie meer, ik ga een taal leren. Dat werd dus Spaans. Ik doe het elke dag twintig minuutjes, tijdens het ontbijt. Dan zet ik meteen al mijn brein aan. Carpe diem, zogezegd, pluk de dag. Of nee, carpe noctem. Kijk, krijg je van mij zomaar een kop voor je artikel cadeau. Carpe noctem, pluk de nacht. Hm, hoe zou je dat eigenlijk zeggen in het Spaans?’

Good to know

Het Alternatief is vanaf 6 april te zien bij BNNVara op NPO3, om 21.20.