Een acteur, een tekst, een overtuiging. Meer heb je niet nodig, laat Aluin zien

Er is niks mis met gewoon heel erg goed zijn in wat je doet. Niets mooier dan een enkele artiest op een lege vloer met niets anders dan diens muziek, lijf en stem. De top drie van mijn legendarische kunstmomenten: 

• David Bowie zingt Heroes op een leeg podium in de Rotterdamse Kuip (1983). 
• Frieda Pittoors in bijna elke rol vanaf ‘Kras’ bij Discordia (1987).
• Jacob Derwig als Dostojevski’s Zachtmoedige in de Snijzaal van ‘t Barre Land (2000).

Allemaal dingen uit de oude doos, dat geef ik toe, maar dat is het met topmomenten: eenmaal gevestigd is het lastig ze van de troon te stoten. Toch is dat niet onmogelijk. Net onder die top staan namelijk twee verwante momenten: Ad de Bonts ‘Mirad, een Jongen uit Bosnië’ in een Zeeuws schoollokaal, uitgesproken door Rob Vriens en Marieke van Weelden van Wederzijds. Dat was ergens in 1994, dus ook lang geleden, maar vorige week vrijdag zag ik Victorine Plante en Rochelle Deekman in een tamelijk desolaat schoollokaal Antigone spelen voor 50 zesdeklassers van het Marnix Gymnasium. 

Transformatie

Daar zag ik het wonder opnieuw gebeuren dat mij decennia terug ook trof: juist in die lege ruimte, waar alle versiering ontbreekt, waar geen fancy belichting en schitterend decor de aandacht afleidt, ervaar je de magie van kunst het best. Iemand verandert in iets anders zonder dat er echt iets verandert. Transformatie in zijn zuiverste vorm, even fascinerend als huiveringwekkend (voor mensen die pukkels krijgen van alles waar ’trans’ voor staat).

Die Antigone van Aluin is eerder lovend gerecenseerd, maar ik wilde eens gaan zien hoe zoiets werkte buiten de veilige context van een theaterzaal met een feestelijk theaterpubliek. In de voormalige aula van het Marnix Gymnasium aan het Rotterdamse Henegouwerplein was de situatie desolaat genoeg. De zaal in het monumentale gebouw was er niet op vooruitgegaan sinds ik er in de jaren zeventig van de vorige zelf naar school ging. Grappig genoeg leken de zesdeklassers ook niet veranderd, maar dat kan door mijn nostalgische gemoedstoestand zijn gekomen. Het was vrijdagmiddag half drie, niet het tijdstip waarop de concentratie het hoogst is. Niets in de ruimte hielp om er spannend theater te brengen. 

Intens meegeleefd

Toch maakte ik uiteindelijk een voorstelling mee waarin alles zo op zijn plek viel, dat tussen de twee spelers en de 50 leerlingen een gemeenschappelijke sfeer ontstond die nog lang nazinderde. Niks lastige pubers in de contramine, wat op zich wel het onderwerp van het 2500 jaar oude stuk is. Hier werd intens meegeleefd, elke tekstwending gevolgd en de subtielste acteerbeweging opgemerkt. Ik werd opnieuw, en harder, geraakt door een tekst die ik tientallen malen uitgevoerd zag.

Opportunisme

Theatergroep Aluin bestaat al sinds de vroege jaren negentig en is zo nu en dan wel, en dan weer niet, gesubsidieerd door het Fonds Podiumkunsten. Bij een van die keren dat ze hun subsidie kwijtraakten, zo vertelde Victorine Plante mij in de auto terug naar Utrecht, bleef het gezelschap drijven op de voorstellingen die waren verkocht aan de bovenbouw van middelbare scholen. Regisseur en schrijver/bewerker Erik Snel is verknocht aan de oude Grieken en dat maakt zijn werk bij uitstek geschikt voor scholen waar klassieke taal en cultuur onderwezen wordt. Dat Aluin het repertoire afstemt op de verplichte eindexamenvertalingen is dan een handige keuze. 

Maar met alleen opportunisme komt de club er niet. Ze kunnen een Medea-versie uit 2013 alleen op het repertoire houden als die keigoed in elkaar steekt, en de beste professionele uitvoering krijgt. Zoals nu gebeurde met Antigone. 

Overtuiging

Met zijn eenenvijftigen snapten we in die kille Rotterdamse zaal opeens weer waarom een tekst na 2500 jaar nog steeds springlevend kan zijn. We snappen dat Sophocles net zo goed over Trump, Poetin en Marjolein Faber schreef als over vergeten burgemeesters van Athene. Juist omdat het over een mythische regent van een al lang tot ruïnes vervallen stad gaat. 

Met alleen voorlezen of voordragen kom je er niet. Je moet als acteur de kunst van de transformatie tot in de puntjes beheersen. Zo goed, dat je niets anders dan je lijf, je stem, je overtuiging nodig hebt om de wereld binnen te halen met 50 pubers in een kille zaal. 

Ik zie zulk kaal en puur theater te weinig in onze echte theaters.