Aller au contenu

Reconstruction : opéra anti-américain sur Concertzender

In 1969 veroorzaakte de opera Reconstruction de Reinbert de Leeuw c.s. een enorme rel vanwege de anti-Amerikaanse teneur en de verheerlijking van de Cubaanse vrijheidsstrijder Che Guevarra. Journalist Henk van der Meijden startte een hetze in dagblad Le Télégraphe, er werden Kamervragen gesteld, maar de productie ging ondanks – dankzij ? – alle commotie gewoon door en Theater Carré was zes avonden uitverkocht. Vanavond klinkt vanaf 21.00 uur bij de Concertzender het integrale tweede deel.

Het waren roerige tijden, de jaren zestig. Kleurrijke figuren als ‘anti-rookmagiër’ Robert Jasper Grootveld en Provo Roel van Duijn verzetten zich met ludieke acties tegen het establishment. De schotschriften van Provo werden gedrukt in het souterrain van componist Peter Schat. In 1966 schreef Schat samen met Reinbert de Leeuw, Louis Andriessen, Misha Mengelberg en Jan van Vlijmen een open brief aan het Concertgebouworkest, dat te weinig aandacht zou besteden aan nieuwe muziek. – Dat ze drie dagen eerder zelf hadden meegewerkt aan een avant-gardeconcert van het eerbiedwaardige ensemble, werd gemakshalve niet vermeld, zoals te lezen in de biografie Reinbert de Leeuw, homme ou mélodie. – Maar dit terzijde.

Du sang sur les mains de Philips et des États-Unis 

‘De vijf’ werden in 1969 gevraagd een gezamenlijke opera te schrijven voor de Nederlandse Operastichting, die in het Holland Festival in première zou gaan. Harry Mulisch en Hugo Claus tekenden voor het libretto. Dit bestaat uit één lange, rauwe aanklacht tegen Noord-Amerika, dat met zijn imperialisme Zuid-Amerika uitmolk, waarbij vele slachtoffers vielen. Grote held was Che Guevara, die zich moedig verzette tegen de overmacht van de Verenigde Staten – Mulisch en Schat hadden samen de communistische heilstaat Cuba bezocht.

Het zevenkoppige gezelschap trok zich terug in een trappistenklooster in Raalte, waar Misha Mengelberg zich ontpopte als luis in de pels. Volgens hem had het Nederlandse bedrijf Philips minstens zoveel bloed aan zijn handen als Noord-Amerika, maar ondanks hun meningsverschillen klaarden de mannen hun klus. Zodra sensatiejournalist Henk van der Meijden lucht kreeg van het project startte hij een ongemeen felle anti-campagne in Dagblad de Telegraaf. Een bevriende natie wordt beledigd met subsidiegeld!

La ministre Marga Klompé défend fermement les arts

Maar het waren andere tijden, toen politici nog pal stonden voor de kunsten. Minister van Cultuur, Recreatie en Maatschappij Marga Klompé, liet zich door alle ophef niet van de wijs brengen en bezocht zelfs hoogstpersoonlijk de première. Na afloop van de tumultueuze voorstelling trachtte het NOS Journaal haar vergeefs een oordeel te ontlokken; zij stelde doodgemoedereerd verheugd te zijn dat zeven jonge kunstenaars de kans kregen hun werk te presenteren.

Reconstruction is een amalgaam van stijlen, variërend van cabaret tot mozartiaanse aria’s en van avant-gardistische piep-knor tot tegendraadse jazz en elektronische klankverkenningen. ‘De vijf’ hadden het symfonieorkest afgezworen en werkten met free lance musici, onder wie blokfluitist Frans Brüggen, saxofonist Willem Breuker en chansonnier Ramses Shaffy. Misha Mengelberg bediende de elektronica, de vier andere componisten leidden elk een eigen ad hoc ensemble.

De voorstelling werd opgenomen en op elpee uitgebracht. De opname is zwaar overstuurd, maar geeft een goede indruk van de overtuiging waarmee alle betrokken hun aanklacht tegen Amerika de wereld inslingerden. Toch hoor je Reconstruction zelden of nooit op de radio. Als er al wat klinkt, is het steevast het ongevaarlijke ‘Mozartoperaatje’. Afgelopen juni draaide ik in mijn programma Panorama du lion op de Concertzender al een substantieel deel uit deze ‘moraliteit’. Ik kreeg hierop nogal wat positieve reacties en op veler verzoek laat ik vanavond de gehele tweede akte horen. Écoute en huiver…

Thea Derks

Thea Derks a étudié l'anglais et la musicologie. En 1996, elle a terminé ses études de musicologie cum laude à l'université d'Amsterdam. Elle s'est spécialisée dans la musique contemporaine et a publié en 2014 la biographie 'Reinbert de Leeuw : man or melody', saluée par la critique. Quatre ans plus tard, elle a terminé 'Un bœuf sur le toit : la musique moderne dans le vogevlucht', qui s'adresse surtout aux profanes intéressés. Tu peux l'acheter ici : https://www.boekenbestellen.nl/boek/een-os-op-het-dak/9789012345675 En 2020, la 3e édition du Reinbertbio est parue,avec 2 chapitres supplémentaires décrivant la période 2014-2020. Ceux-ci sont également parus séparément sous le titre Final Chord.Voir les messages de l'auteur

Petites adhésions
175 / 12 mois
Surtout pour les organisations dont le chiffre d'affaires ou la subvention est inférieur à 250 000 par an.
Pas de bannières gênantes
Un bulletin d'information premium
5 abonnements d'essai à la lettre d'information
Tous nos podcasts
Donne ton avis sur nos politiques
Connaître les finances de l'entreprise
Archives exclusives
Publie toi-même des communiqués de presse
Propre compte mastodonte sur notre instance
Adhésion culturelle
360 / Année
Pour les organisations culturelles
Pas de bannières gênantes
Un bulletin d'information premium
10 abonnements d'essai à la lettre d'information
Tous nos podcasts
Participe
Connaître les finances de l'entreprise
Archives exclusives
Publie toi-même des communiqués de presse
Propre compte mastodonte sur notre instance
Collaboration
Adhésion privée
50 / Année
Pour les personnes physiques et les travailleurs indépendants.
Pas de bannières gênantes
Un bulletin d'information premium
Tous nos podcasts
Donne ton avis sur nos politiques
Connaître les finances de l'entreprise
Archives exclusives
Propre compte mastodonte sur notre instance
fr_FRFrançais