Discussie over kleur moet ook in schouwburg woeden

In de Stadsschouwburg van Amsterdam speelt Hans Kesting opnieuw de titelrol van Shakespeare’s Othello, in een legendarische, alweer 12 jaar geleden gemaakte versie van topregisseur Ivo van Hove. Op een steenworp afstand, in De Balie, staat de minstens even indrukwekkende acteur Kenneth Herdigein in het stuk Race van David Mamet.

Waarom die twee met elkaar in verband gebracht? Hans Kesting, de beste acteur van zijn generatie, speelt het ‘moorse’ personage Othello. Hij speelt die ‘zwarte’ rol omdat de beste acteur voor die rol volgens makers én pers nu eenmaal de witte Hans Kesting is. Herdigein is een zwarte acteur die een zwart personage speelt. Ook omdat hij de beste voor die rol is. Het gaat er hier niet om dat deze acteur, die op het toneel qua uitstraling en kracht Kesting evenaart, per se Othello zou moeten spelen. Dat zou namelijk weer kunnen worden gezien als racistische rolbezetting. Feit blijft wel dat zowel Othello van Shakespeare als Mamet’s Race gaan over racisme en de onmogelijkheid om daar een ongekleurd debat over te voeren.

En dat precies tussen twee zwartepietdiscussieseizoenen in

De twee voorstellingen rond het Amsterdamse Leidseplein tonen aan hoe intens verdeeld de Nederlandse cultuur is, als het op kleur aankomt. In de Stadsschouwburg kijkt een hoogopgeleid en overwegend wit publiek naar een witte acteur die een zwart personage speelt, terwijl alles in het programmaboekje Othello ‘kleurloos’ wil maken. Bij de première van ‘Race’ zat ik donderdag 7 mei in een zaal die voor meer dan driekwart gevuld was met zwarte Nederlanders bij een stuk dat door twee zwarte en twee witte acteurs werd gespeeld, en waar het thema ‘racisme’ was.

David Mamet schreef met ‘Race’ een advocatendrama, vol met de van zijn werk (Vastgoed bv, Wag The Dog) bekende rake oneliners en gênante situaties. Een rijke witte zakenman klopt aan bij een gemengd advocatenkantoor omdat hij door een zwart kamermeisje is aangeklaagd voor verkrachting. De advocaten beseffen dat het in de juryrechtspraak niet zal gaan over de vraag of de man schuldig is of niet. De situatie maakt hem al schuldig, want het alternatief is onaanvaardbaar. Uiteindelijk gaat het in deze tekst ook niet meer om de vraag of zijn positie verdedigbaar is. Alles in deze situatie is raciaal beladen: de rijke blanke die het arme zwarte meisje domineert, de ambitieuze zwarte juriste met een Ivy League diploma op zak, de zwarte advocaat die onbevooroordeeld wil zijn en zijn partner die worstelt met zijn blanke politieke correctheid.

Tijd voor debat

Genoeg ingrediënten voor een hoop debat, en dat zou er natuurlijk ook kunnen komen, ware het niet dat de tekst uiteindelijk toch een echte bad guy nodig blijkt te hebben. Daardoor blijft het verhaal wat te veilig binnen de lijntjes van zijn eigen fabeltje steken, en worden we niet met een hoop onopgeloste problemen de wereld in gestuurd. Wat in deze tijd toch jammer is.

Het wordt in Nederland anno 2015 immers nog steeds normaal gevonden dat in de eerste schouwburg van het land nauwelijks acteurs te zien zijn uit een andere dan de witte bevolkingsgroep, terwijl de talenten uit de gekleurde minderheden vooral optreden in de kleinere zalen, bij de kleinere gezelschappen, in de kleinere kunsten, met minder subsidie en aanzienlijk minder repetitietijd.

Tijd voor een debat, graag nog vóór de pepernoten in de supermarkt liggen.

Race is nog te zien op zaterdag 9 en zondag 10 mei in De Balie. Inlichtingen.

Kenneth Herdigein, Vastert van Aardenne,  Urmie Plein, Reinier Bulder in Race van David Mamet., Foto: Jean van Lingen