Glansrol voor het hoogveen in ongekend perfecte actualisering van Wuthering Heights op het Holland Festival

Ik kan het niet nalaten te melden, want volgens mij deden ze het erom, de dansers die in de musical Wuthering Heights één keer echt even heel zichtbaar met de armen grote rondes maakten: dit was een halve seconde verwijzing naar Kate Bush’ wereldveranderende ‘molenwieken‘ in de videoclip bij haar legendarische popnummer uit 1978. Een subtiele knipoog zoals in mijn ogen alleen Britten dat kunnen, omdat al hun lol en groteske grappigheid geen enkele afbreuk doen aan de bittere ernst van het verhaal dat ze brengen.

Zo. Die eerste twee zinnen staan, en ze zijn langer dan mijn SEO-plug-in toestaat. Waarschijnlijk beïnvloed door de taalrijkdom in de voorstelling van Wuthering Heights, die nu in een vrij unieke samenwerking tussen het grootkapitaal van Delamar en de artistieke ambitie van het Holland Festival in Amsterdam te zien is.

Jaloezie, wraak en ongeluk

Wuthering Heights, dat menig Nederlander alleen zal kennen van Kate Bush, is het boek dat geldt als een van de oervoorbeelden van de Gothic Romance die aan de overkant van de Noordzee zo’n geweldige vlucht nam, in de 19e eeuw. De best complexe roman van Emily Brontë gaat over de gepassioneerde en nogal destructieve liefde tussen Catherine Earnshaw en Heathcliff, een vondeling, aangenomen door Catherine’s vader. Hun liefde leidt tot jaloezie, wraak en ongeluk. Dit alles tegen een decor van de woeste hoogveenheuvels (‘Moors’) in Yorkshire, waar iedereen de zelfde achter- of voornaam heeft, maar dan in verschillende combinaties. En het altijd stormt of mistig is.

De musical, ontwikkeld door regisseur en schrijver Emma Rice, volgt het verhaal van het boek, maar legt het accent niet bij de romantische liefde tussen Cathy en Heathcliff. Reeds vanaf de eerste minuut maakt het ensemble duidelijk dat we niet drie uur (inclusief pauze) gaan zwijmelen bij zuchtende zielen op de heide. Sterker nog: al heel vroeg in de voorstelling wordt duidelijk dat die heide niet het decor, maar de hoofdrol speelt in dit theaterwerk.

Buitensluiting en klasseverschil

En wat voor hoofdrol: zangeres en danseres Kandaka Moore is degene die als een koorleider in een klassieke tragedie de spelers en het publiek door het verhaal leidt, en dat verhaal gaat dus over hoe buitensluiting en klasseverschil de ware kern vormen van Brontë’s gothic novel.

En voordat iemand nu weer begint te zeuren (daar is meestal weinig voor nodig) over hoe nu ook Wuthering Heights een woke-mishandeling heeft ondergaan: het zit gewoon allemaal in het verhaal, het is alleen door een paar accentjes aan te brengen en iets met de toon te doen, waardoor je het opeens ziet. Daarmee is de voorstelling eerder een comedy dan een smartlap, maar dan wel Brits op een manier die alleen de Britten kunnen. Dat alleen al is reden genoeg om te gaan kijken.

Genadeloze perfectie

Waar de Duitsers het door Brecht bedachte ‘vervreemdingseffect’ hebben en Nederlanders zich behelpen met cabareteske satire, beschikken de Britten al zolang ze op dat eiland zitten over het wapen van de ironie. En ironie, dat kan dus slapstick zijn, dat kan vet knipogen zijn: zelfspot, maar altijd in bloedige ernst en met genadeloze perfectie uitgevoerd.

Perfect is alles aan deze voorstelling: het ensemblespel, de timing van de grappen, de ernst van de emoties, de zang, de dans, de band die met een minimum aan instrumenten werkelijk alle genres aankan, en, last but not least: de glasheldere dictie. Elk woord is verstaanbaar, de acteurs schamen zich er niet voor om die verstaanbaarheid boven alles uit te laten stijgen. Het mag daardoor misschien soms lijken op te uitleggerig uitgevoerd kindertoneel, maar het is gewoon enorm behulpzaam voor de niet zo ervaren toeschouwer.

Het kind in de toeschouwer

Die helderheid, die onbevangenheid en durf om simpel om te gaan met hele complexe dingen heeft deze Wuthering Heights gemeen met de openingsvoorstelling van dit festival: ‘Drive Your Plough…’ van Complicité, eerder al op deze site besproken. Ook daar zat een vorm van poppenspel en andere elementen die je weinig ziet in serieus toneel voor grote mensen, allemaal ten dienste van de helderheid, en als handreiking aan het kind in ons, dat we in het theater weer alle vrijheid kunnen geven.

En dan die hoofdrol voor de heide, of ‘The Moors’, zoals dat in het Engels heet. In het programmaboekje vertelt de regisseur hoe ze als volwassene de romance uit haar jeugd herlas en zag dat het niet over onmogelijke liefde ging, maar over wreedheid en wraak. En die wreedheid en wraak zit hem in het nooit echt welkom heten van de verschoppeling Heathcliff, zelfs niet op de hoge venen van Yorkshire.

Niet helemaal onverwacht moest ik daarbij denken aan onze heide, op de veengronden rond Ter Apel.