Met Black Box / Chambre Noire presenteert het Joods Historisch Museum de eerste tentoonstelling van de Zuid-Afrikaanse kunstenaar William Kentridge in Nederland. Een multimediakunstwerk over de eerste volkerenmoord van de twintigste eeuw. Nu te zien in het Joods Historisch Museum.
Gewapend met knuppels slaan twee donkere schimmenfiguurtjes elkaar de hersens in. En vervolgens een derde slachtoffer, knielend en ongewapend, die na de klappen in stukken uiteenspat. Op de achtergrond is muziek van Mozart te horen. De figuurtjes veranderen in inktzwarte jaknikkers, pompen olie uit de aarde, en het beeld verandert weer terug naar de rammende mannetjes met hun knuppels. Dit is één van vele ontregelende fragmenten uit Black Box / Chambre Noire: een magistraal multimediakunstwerk van de Zuid-Afrikaanse kunstenaar William Kentridge (Johannesburg, 1955). Nu te zien in het Joods Historisch Museum, voor het eerst in Nederland.
Kentridge is een internationaal gerespecteerde kunstenaar, maar niet erg bekend in ons land. Vorig maand stond hij zelf op het podium met zijn performance Refuse The Hour op het Holland Festival. Het Stedelijk Museum was ook al een tijd bezig met een tentoonstelling van zijn werk. Die stond vorig jaar gepland, maar vanwege de verbouwing kon die expositie niet doorgaan. Nu is Black Box / Chambre Noire te zien in het Joods Historisch Museum. Een werk uit 2005, dat Kentridge maakte in opdracht van Deutsche Bank en de Solomon R. Guggenheim Foundation. Het is de eerste keer dat zijn werk in een Nederlands museum wordt getoond.
Het kunstwerk is een mechanisch miniatuurtheater van hout en papier, geheel aangestuurd door computers. Hierin richt Kentridge zich op een tragische gebeurtenis die door de Verenigde Naties werd aangemerkt als eerste genocide van de twintigste eeuw: de moord op duizenden leden van de Herero- en Namavolken in Zuidwest Afrika door Duitse koloniale troepen. Zoals projectleider Hetty Berg het noemt in haar toespraak bij de opening: een generale repetitie voor de Holocaust.
Zes geautomatiseerde poppenkastfiguurtjes herdenken in 21 minuten het verhaal van deze genocide – of als vorm van Trauerarbeit, zoals op een van de figuurtjes te lezen is – tegen de achtergrond van een duizelingwekkende stroom aan dynamische beeld- en videoprojecties. Naast dit werk toont het JHM ook 50 houtskooltekeningen die Kentridge maakte ter voorbereiding, en twee animatiefilms uit zijn eerdere werkperiode: Felix in Exile (1994) en The History of the Main Complaint (1996).
En daar moet je écht even voor gaan zitten.
Black Box / Chambre Noire is opgebouwd uit talloze beeldlagen, die elk op een virtuoze en speelse manier tot in waanzinnig detail zijn uitgewerkt. Naast Kentridges tekeningen en animaties komen in een beeldenstroom talloze archiefbeelden voorbij: fragmenten van oude krantenknipsels en ansichtkaarten van Afrika, collegeaantekeningen, foto’s van geketende slaven, grofkorrelige filmbeelden van de neushoornjacht, landkaarten, statistieken over de opbrengsten van de goudmijnen, en de namenlijsten van de slachtoffers. De beeldenstroom wordt voortgedreven door de onheilspellende soundscape van componist Phillip Miller.
Het idee voor Black Box / Chambre Noire ontstond toen Kentridge werkte aan de enscenering van Mozarts opera Die Zauberflöte (2005). Hij ontdekte dat een theatermaquette een unieke vorm bood om al zijn verschillende kunstvormen te combineren: collage, poppenspel, houtskooltekeningen, stop-motion animatie, theater, opera, film en fotografie.
Het resultaat is een ongrijpbaar en verbluffend kunstwerk, dat bij elke keer kijken iets nieuws lijkt te onthullen. Tip: ga bij binnenkomst gelijk door naar de installatie, bekijk daarna pas de rest, en dompelt je daarna nóg een keer onder in Black Box / Chambre Noire.
Nederlands 
English (UK) 
Français 