Filter Vertaalprijs 2016 naar vertaler Günter Grass

Jan Gielkens heeft de Filter Vertaalprijs 2016 gewonnen voor zijn vertaling van De woorden van Grimm van Günter Grass. Met de prijs van tienduizend euro wordt de meest uitzonderlijke vertaalprestatie van het afgelopen jaar bekroond.

De roman van Grass, die vorig jaar verscheen bij Meulenhoff, stelt hoge eisen aan de lezer en de vertaler, meende de jury. ‘Behendig laveert Gielkens tussen vernederlandsing van het Duits, behoud van passages in de brontaal en radicaal nieuwe, doeltaalgerichte oplossingen, met zin voor sérieux maar zonder het speelse register los te laten. […] De kroon op de vertaling van een oeuvre.’

Andere genomineerden waren Robert Dorsman, Jan van der Haar en Alfred Schaffer met de dichtbundel Medeweten van Antjie Krog (Podium); Hans Driessen met Berlijn Alexanderplatz, de klassieker van Alfred Döblin (Wereldbibliotheek); Martin de Haan en Rokus Hofstede met Wereld Wereld! van Régis Jauffret (Arbeiderspers) en Arie van der Wal met Echtscheiding in de lucht van Gonzalo Torné, uitgekomen bij AtlasContact.

I LuFF U

De uitreiking van de Filter Vertaalprijs was een van de onderdelen van het geslaagde vrijdagavondprogramma van het International Literature Festival Utrecht, oftewel het ILFU. Een nieuwe naam voor wat voorheen City2Cities heette. ‘Het is vast even wennen,’ zei Literatuurhuis-directeur Michaël Stoker bij de opening van het festival. Voor hem ook trouwens, toen hij ontdekte dat de afkorting ILFU ook voor heel andere dingen wordt gebruikt op de social media, die weinig met literatuur te maken hebben. ‘Zo staat het voor I LuFF U, oftwel I Love You, maar ook voor I Love Fucking You. Volgende keer dat we een nieuwe naam bedenken, moeten we vóóraf even googelen,’ grapte hij. ‘Maar grote kans dat u na vanavond de naam ILFU niet meer vergeet.’

Het Utrechtse literatuurfestival wil het publiek laten kennismaken met de beste internationale romans en auteurs van dit moment, die niet alleen het genre opschudden, maar ook iets leren over de tijd waarin we nu leven, met in deze editie speciale aandacht voor Syrische literatuur.

Bomgordel

De eerste avond bood een mooie mix van grote namen en nieuwe en minder bekende talenten. Na een geslaagd optreden van zangeres en dichteres PJ Harvey waaierde het publiek uit over de verschillende zalen van het monumentale voormalige postkantoor, weliswaar een prachtig pand (en zeer geschikt voor zijn toekomstige functie van bibliotheek), maar in de huidige staat enigszins rommelig en ongezellig.

Terwijl Connie Palmen in de Grote Hal in gesprek was met Kristien Hemmerechts en haar toehoorders vermaakte met haar gevatte, pittige uitspraken – ‘Literatuur kan ook een soort bomgordel zijn’ –,  spraken de Indiase schrijfster Meena Kandasamy en de Britse schrijver Sunjeev Sahota in de veel kleinere Postkamer over hun geëngageerde romans. Sahota vraagt in zijn roman Het jaar van de gelukszoekers aandacht voor de huidige vluchtelingenproblematiek. Meena Kandasamy koos in haar opmerkelijke debuutroman De Zigeunergodin voor een onderwerp verder in het verleden: een waargebeurde massamoord in Tamil Nadu in 1968, toen er vierenveertig oude mannen, vrouwen en kinderen levend werden verbrand in Kilvenmani. Het aloude kastesysteem dat eraan ten grondslag lag, bestaat echter nog steeds. Voor Kandasamy is schrijven een vorm van activisme. ‘Ik ben al politiek actief sinds mijn zeventiende. In het schrijven komt alle woede die zich heeft verzameld in mijn hoofd, naar buiten.’

Vrijheid

Hoe omzichtig kritiek moet worden verpakt wanneer je in een land als Syrië bent geboren, werd duidelijk uit het gesprek met Nihad Series, wiens werk meerdere malen door de Syrische autoriteiten werd verboden. In het piepkleine Zegelzaaltje drukte zijn verhaal de toehoorders maar weer eens met de neus op de feiten: wat hebben we het hier in Nederland toch goed en gemakkelijk. In een land als Syrië kun je alleen maar dromen van zoveel vrijheid. Uitsluitend in zeer bedekte termen en via omwegen kun je kritiek leveren op de huidige stand van zaken in Syrië, maar dan nog moet je hopen dat het niet tot een publicatieverbod leidt – of gevangenschap. ‘Ik zat te trillen toen ik Een dag van stilte en lawaai schreef, hoewel ik geen beschrijving heb gegeven van het land waar de gebeurtenissen in de roman zich afspelen.’ Het interessante verhaal van Series had een grotere zaal verdiend.

Na een onderhoudend interview van Theo Hakkert met de voormalig bankier Zia Haider Rahman, die vindt dat literatuur de taak heeft ‘om alle duisternis, alle rotzooi van het leven bloot te leggen’, was het tot slot de beurt aan Hagar Peeters en Nell Zink om de literaire avond te besluiten, waarop de muzikale klanken van het Bouconce Quartette de laatste bezoekers begeleidden bij een sfeervol laatste drankje of gesprek. Een geslaagde avond, met maar één minpuntje, dat nu eenmaal inherent is aan een festival: jammer dat je niet alles kunt zien.