Meteen naar de inhoud

Smartphoneloze nieuwe roman van Stefan Brijs

‘Een manuscript wordt boos als je het alleen laat,’ stelde de Vlaamse romancier Stefan Brijs (Genk, 1969) ooit in een uitzending van Kunststof Radio, verwijzend naar zijn werkwijze. Brijs schrijft in lange, aaneengesloten perioden waarin de schrijver naar eigen zeggen zelfs geen boodschappen meer doet. Onlangs verscheen van Brijs, die internationaal doorbrak met De Engelenmaker (2006), zijn nieuwe roman Zonder liefde.

Paul is net verlaten door zijn vrouw, Ava heeft net haar vriend aan de kant gezet. Teleurgesteld in de liefde vinden de twee elkaar op een avond in een filmhuis en met de stekeligheid die op echte genegenheid wijst ontstaat er tussen hen een diepe, maar al snel ongelijkwaardige vriendschap. Sneller dan Paul het doorheeft voel je als lezer de liefde grondig uit de pas lopen. Er moet een derde persoon bij komen voordat Paul zelf doorheeft dat hij verliefd is geworden op Ava.

Focuskiller

De plot van Zonder liefde jaagt de lezer over de pagina’s, terwijl de taal toch weinig opmerkelijk of meeslepend is. Ook de buitenwereld is grotendeels afwezig: geen maatschappelijke observaties of stellingname. De aldus toneelmatig ogende setting van dit verhaal komt mededogen met de hoofdpersonages overigens wel ten goede. Louter de interactie tussen Paul en Ava stuwt de plot voort. Zelfs de smartphone is uit dit verhaal geschreven, wat Zonder liefde een prettig historische gloed geeft en op een radicaal statement van Brijs lijkt. Die afwezigheid van de focuskiller van deze tijd geeft te denken. Misschien is een smartphone voor een plot wel vergelijkbaar met een pistool – alleen inzetten als het echt niet anders kan.

Paul en Ava krijgen de aanduiding eind twintigers mee, maar komen eerder over als veertigers. Deze observatie komt van een veertiger, die terugverlangt naar eind twintig, toen het leven nog fundamenteel open lag. Ik betrapte mezelf tijdens het lezen meermaals op het uitroepen naar zowel Paul als Ava: ‘komaan, niet getreurd, zet jezelf eroverheen – alles is nog mogelijk!’

Alledaagse wreedheid

Zonder liefde doet denken aan de filmklassieker When Harry Met Sally (1989), over de mogelijkheid of onmogelijkheid van de platonische vriendschap. Alleen ditmaal zonder happy end. Bernard, de nieuwe liefde van Ava, heeft enigszins sinistere trekjes, wat deze roman aan het eind voor een kort moment de gedaante van een thriller geeft. Dat draagt prettig bij aan het ongeduld waarmee je door wil lezen en is ongetwijfeld bewust ingezet door de auteur.

De datingperikelen van Paul zijn heel schrijnend beschreven. Genadeloos is de achteloosheid waarmee Paul zich zonder veel geloof in de wereld van contactadvertenties stort. De nonchalance van zijn kant en hoe dat voor zijn twee dates fataal uitpakt, de alledaagse wreedheid daarvan trekt door de lezer als een migraine-aanval. Knap hieraan is dat noch Paul, noch Ava, noch de andere personages kwaadwillend zijn: je begrijpt als lezer alle posities, maar het loopt toch verkeerd af.

Beslissende details

Kortom: een roman als een klassiek noodlotsdrama. Waarin de bijfiguren helaas ietwat karikaturaal worden neergezet, ten bate van Paul en Ava die geloofwaardiger ogen. Zoals de dates van Paul worden getypeerd is wat al te eenvoudig – de een geeft om esoterische redenen Antoine de Saint-Exupéry’s De Kleine Prins cadeau (‘fout’, knipoogt de auteur richting lezer), de ander heeft thuis een plotvoorspellende reproductie van Hokusai’s The dream of the fisherman’s wife boven haar bed hangen (weer ‘fout’). Ik erger me aan de wijze waarmee deze personages zo worden afgeserveerd. Tegelijkertijd vormen die razendsnelle oordelen misschien ook precies de details waarmee het al dan niet slagen van een date wordt beslist.

De gewichtloosheid, of beter gezegd: ongezond onthechte wijze waarmee Paul door het leven stapt lijkt sterk op een depressie. Als Brijs met deze roman iets lijkt te willen zeggen is het misschien wel dit: liefde is onmogelijk temidden van het vacuüm van een depressie. Dat toch te pogen: daar komen alleen maar slachtoffers van.

Goed om te weten Goed om te weten

Cultuurpers werkt anders. Jij bepaalt wat dit verhaal waard is!

Wat fijn dat je tot hier gelezen hebt. Je las inmiddels alweer verhalen van deze auteur. Laat je waardering blijken met een kleine donatie!

donatie
Doneer

Waarom doneren?

We zijn ervan overtuigd dat goede onderzoeksjournalistiek en deskundige achtergrondinformatie essentieel zijn voor een gezonde cultuursector. Daar is in kranten en andere oude en nieuwe media vaak geen plek en tijd voor. Cultuurpers wil die ruimte en tijd wel bieden, en we willen dat voor iedereen zo houden. Of je nu rijk bent, of arm. Daarom willen we deze site zo veel mogelijk gratis houden. Dat kost geld, veel geld. Dankzij donaties van lezers zoals jij kunnen we blijven bestaan, en beseffen we ook hoe belangrijk lezers ons vinden. We vinden het bovendien de best mogelijke manier om journalistiek onafhankelijk te houden. Zo bestaat Cultuurpers al sinds 2009: dankzij lezers die zo een beetje eigenaar worden van deze onmisbare plek!

Je kunt ook lid worden, dan zet je je eenmalige donatie om in blijvende steun!

Jaïr Tchong

Voorheen cultuurjournalist en muziekprogrammeur (Tolhuistuin, Melkweg) in Nederland. Sinds 1 december 2019 programmator muziek voor Kunstencentrum KAAP. KAAP organiseert twee jaarwerkingen in Brugge en Oostende. In Oostende in een eigen venue aan zee, in Brugge nomadisch doorheen de stad en met partners zoals Concertgebouw Brugge, Cactus, CC Brugge en De Republiek. KAAP organiseert ook festivals: Push the Button, Dansand, Jazz Brugge en AMOK.Bekijk alle berichten van deze auteur

Privé Lidmaatschap (maand)
5 / Maand
Voor natuurlijke personen en ZZP’ers.
Geen storende banners
Een speciale nieuwsbrief
Eigen mastodon-account
Toegang tot onze archieven
Klein Lidmaatschap (maand)
18 / Maand
Voor culturele instellingen met een omzet/subsidie van minder dan 250.000 euro per jaar
Geen storende banners
Een premium nieuwsbrief
Al onze podcasts
Eigen Mastodonaccount
Toegang tot archieven
Zelf persberichten (laten) plaatsen
Extra aandacht in berichtgeving
Groot Lidmaatschap (maand)
36 / Maand
Voor culturele instellingen met een omzet/subsidie van meer dan 250.000 euro per jaar.
Geen storende banners
Een speciale nieuwsbrief
Eigen Mastodonaccount
Toegang tot archieven
Deel persberichten met ons publiek
Extra aandacht in berichtgeving
Premium Nieuwsbrief (substack)
5 proefabonnementen
Al onze podcasts

Betalingen geschieden via iDeal, Paypal, Creditcard, Bancontact of Automatische Incasso. Wilt u liever handmatig betalen, op basis van een factuur vooraf, rekenen we 10€ administratiekosten

*Alleen bij een jaarlidmaatschap of na 12 maandelijkse betalingen

nl_NLNederlands