De duistere achterkamertjes van de geest. Meesterlijk ontleedt Philippe Claudel menselijk gedrag in zijn nieuwe roman ‘Schemering’

In zijn nieuwe roman Schemering ontleedt Philippe Claudel als vanouds de duistere drijfveren van de mens.

Een al te vrolijk mensbeeld heeft de Franse auteur Philippe Claudel niet, blijkt uit zijn meeslepend vertelde romans. Schemering is de nieuwste loot aan de indrukwekkende boom van zijn oeuvre, en past daar naadloos in. Zoals hij ook al deed in eerdere romans als Grijze zielen (2003), Het verslag van Brodeck (2007) of bijvoorbeeld Archipel van de hond(2018) legt hij opnieuw met uiterste precisie de opportunistische machinaties bloot achter het menselijk gedrag.

Zelfs de meest vredelievende mensen hebben duistere achterkamertjes in hun hersenen, schrijft Claudel. ‘En er is weinig voor nodig, een kort moment van zwakte, een stom toeval, een enkel woord, om de sloten van die helse plaatsen open te breken en krachten te ontketenen die heviger zijn dan je ooit zou vermoeden.’

Kleine vonk

Politieman Nourio en Plaatsvervanger Baraj zijn ordehandhavers in een klein bergdorp in een keizerrijk ergens in Europa. Veel hebben ze gewoonlijk niet te doen, maar dan wordt op een dag de Pastoor vermoord. De Imam voelt de bui al hangen: dit zal vast zijn kleine gemeenschap in de schoenen worden geschoven. Want ook al lijkt een minderheid ogenschijnlijk te worden geaccepteerd, meestal is er hooguit sprake van gedogen en dan is er maar een kleine vonk nodig om saamhorigheid te doen omslaan in vijandschap.

Nourio, een iele, hooghartige en oversekste man, denkt echter dat het wel zal meevallen en ziet vooral een kans om zichzelf te profileren. Maar het duurt inderdaad niet lang voordat er verhalen de ronde doen, een gewurgde big wordt opgehangen voor de deur van de moskee en de huizen van de moslimfamilies met bloed worden beklad.

Langzaam wordt het Nourio duidelijk gemaakt dat het achterhalen van de waarheid misschien minder wenselijk is dan het creëren van een ‘werkbare waarheid’ om de rust te herstellen. Als er een eenvoudige zondebok voorhanden is, waarom zou je daar dan geen gebruik van maken?

Keten van gewelddadigheid

Terwijl er een keten van gewelddadigheden in werking is gezet, ontdekt de Politieman, die zelf ook bepaald niet zuiver op de graat is, dat hij zelf ook slechts een radertje is in een machinerie waar hij weinig invloed op heeft.

Dat dit fout gaat aflopen, is vanaf bladzijde één duidelijk. Maar Claudel zou Claudel niet zijn als er niet zo nu en dan ook licht door de duisternis kiert. Al was het maar door zijn onvergetelijke personages, zijn beeldende manier van vertellen en weelderige stijl.