De muziek van Liszt is te belangrijk om links te laten liggen

Fransz Litszt, geboren in 1811, verkende in zijn werk alle hoeken en gaten van de piano en probeerde iedere denkbare techniek in zijn werk te integreren.  Omdat deze tijdgenoot van  Carl Czerny, Niccolo Paganini en Richard Wagner dit jaar 200 jaar geleden geboren werd, is er dus een Liszt-jaar.  Het Rotterdams Philharmonisch Orkest beet daarvan op vrijdag 28 januari het spits af met een uitvoering van Liszts Eerste Pianoconcert en zijn Faust-symfonie.

Hoewel Liszt goed bevriend was met het Hongaarse koningshuis, was hij – als vele andere kunstenaars van na de Franse Revolutie – niet meer uitsluitend aangewezen op de gunsten en de smaak van de rijke vorstenhuizen, die tot dan het aanzien van de kunst bepaalden.  Dat had voordelen, maar ook nadelen. Er was brood op de plank nodig en die kwam niet meer automatisch voort uit een dienstverband aan een hof maar uit inkomsten aan de zaal en uit de distributie van de composities. Samen met zijn slechts 2 jaar jongere schoonzoon Richard Wagner stond hij zo aan de basis van een muziekleven zoals wij dat tot op de dag van vandaag nog kennen. Het belang van Franz Liszt voor de muziekwereld reikt dus veel verder dan alleen zijn virtuositeit op de piano en als componist. Alleen al om die reden is het terecht dat 2011 een Liszt-jaar is. Voor velen zal het wellicht een geruststelling zijn om te weten dat 2 eeuwen organisatie van het muziekleven niet zomaar ongedaan kan worden gemaakt door een van dom populisme doordesemde politiek.

Toen Liszt zich waagde aan zijn eerste concert voor piano en orkest, rond 1830, voltooide Goethe zijn meesterwerk Faust (1932). Het was een tijd waarin de wetenschap zich stormachtig ontwikkelde, en dat betekende ook dat een kunstenaar als Liszt zich steeds op een nieuwe manier tot zijn werk moest verhouden. Niet alleen het pianoconcert dat het door het RPhO werd gespeeld onderging een serie revisies, ook het uitgevoerde ‘Eine Faust Symphonie’ werd niet in één keer aan het papier toevertrouwd: aan het pianoconcert begon Liszt dan wel in 1830, pas in 1856 was het af. In die 26 jaar tussen de eerste noten en de finale ontwikkelde Liszt zich van een tamelijk traditioneel componist tot een vooruitstrevend hemelbestormer. Vooral het eerste deel wijkt daarom sterke af van de rest van het werk door de voor die tijd gewaagde akkoordreeksen.

Pianiste Alice Sara Ott, een jonge Duits-Japanse, speelde blootsvoets  en had vingers die lang genoeg bleken om de ver gespreid liggende noten te omvatten. Liszt had, net als later Rachmaninov, enorme handen. Een piano wordt niet kleiner gemaakt dan hij is en daarom zal een pianist met kleine handen, hoe goed ook, nooit Liszt kunnen spelen. Ott deed het met niet alleen verve maar ook met smaak. Een al te groot spierballenvertoon bleef achterwege. Bovendien speelde zij naar hartelust met de dynamische vormgeving van de solopartij.

De Faust Symfonie (1857) kwam een decennium later tot stand dan ‘La Damnation de Faust’ van Hector Berlioz en dat was goed hoorbaar. In het slotdeel, geheel gewijd aan de figuur Mephistopheles, is de invloed van Berlioz goed merkbaar. Bovendien experimenteerde Liszt met de vorm en de dynamiek van de muziek. De eerste twee delen gaan over Faust en Gretchen (eigenlijk Margarethe), in het slotdeel komen er ook een mannenkoor (Nederlands Concertkoor), een ronkend orgel en een baritonsolist (Marcel Reijans) aan te pas.

Dirigent Yves Abel hield de boel weliswaar bij elkaar maar zorgde niet voor grote dynamische uitersten, laat staan het pandemoniumn dat Liszt toch had voorgeschreven. De vlakke, in het middendeel ‘Gretchen’ zelfs ronduit saaie uitvoering ten spijt was het concert toch de moeite waard.  De muziek van Liszt is te belangrijk om links te laten liggen. Het is een monument voor de tijd waarin het tot stand kwam.

Duitse documentaire over Alice Sara Ott:

Die Pianistin Alice Sara Ott euromaxx – MyVideo

Grote zaal de Doelen, Rotterdam: Rotterdams Philharmonisch Orkest o.l.v. Yves Abel m.m.v.  Alice Sara Ott-piano, heren van het Nederlands Concertkoor, Marcel Reijans-bariton. Bijgewoond: vrijdag 28 januari